Գիտնականները վաղուց են հասկացել, որ կենդանիները կանխազգում են երկրաշարժերը: Բայց մինչ օրս դա ապացուցել չէր հաջողվել. աղետից առաջ կենդանիների վարքի փոփոխության դիտարկումները բավական չէին: Եվրոպացի գիտնականների խումբը վերջապես կարողացել է բացատրել այդ արտասովոր երևույթը:
Կենդանիները կանխազգում են երկրաշարժերը / © Max Planck Institute of Animal Behavior
Երկրաշարժերը մարդկության և շրջակա միջավայրի համար լրջագույն վտանգ են ներկայացնում: Բացի այդ՝ դրանք միշտ սկսվում են անսպասելի. գոյություն չունի այնպիսի հուսալի համակարգ, որը թեկուզ մի քանի ժամ առաջ կծանուցի երկրաշարժի ուժգնության, վայրի և ժամանակի մասին:
Ներկայումս երկրաշարժերի կանխատեսման համակարգերը հիմնված են տեղանքի և սեյսմիկ ակտիվության դիտարկումների տվյալների վրա, սակայն նույնիսկ այդպիսի վերլուծությունը հնարավոր չէ ամենուրեք կատարել. տարածաշրջանների ակտիվության վերաբերյալ տվյալները հավաքագրվում են միայն վերջին հարյուր տարում, ընդ որում՝ ոչ լիարժեք: Նախազգուշացման համակարգերն ուղարկում են բացառապես հնարավոր վտանգի մասին ծանուցում:
Բնական աղետներից առաջ կենդանիների արտասովոր վարքի մասին մարդիկ վաղուց գիտեն: Օրինակ՝ չինական Հայչենի երկրաշարժը՝ 1975թ., կանխատեսվել է հենց օձերի ու առնետների դիտարկումների արդյունքում. կենդանիներն արագ լքել էին իրենց բները: Տեղի իշխանություններն ուշադրություն էին դարձրել նրանց տարօրինակ վարքի վրա և աղետից առաջ հասցրել էին մարդկանց տարհանել: Չնայած այդպիսի դեպքերի առատությանը՝ լիարժեք վիճակագրական վերլուծության համար տվյալները քիչ էին:
Մաքս Պլանկի՝ Կենդանիների վարքի հետազոտության ինստիտուտի նոր հետազոտությունը վերջապես հաստատել է, որ կենդանիները կարողանում են կանխազգալ աղետները:
Դա ապացուցելու նպատակով անհրաժեշտ է հետևել երեք կանոնի. կենդանիները պետք է հստակ տարբերեն մոտեցող երկրաշարժի նշանները, փոխեն իրենց պահվածքը, մշտապես արձագանքեն որոշակի կերպով և նրանց վարքն ամեն անգամ պետք է էապես տարբերվի սովորականից: Բազմաթիվ զեկույցներում այդ պայմանները հաշվի առնված չեն եղել:
Գիտնականները, Մարտին Վիկելսկիի գլխավորությամբ, Իտալիայի Կապրիլյա գյուղի ֆերմայում մի քանի կենդանիների, որոնք երկրաշարժերի նկատմամբ հնարավոր զգայուն են (6 կով, 5 ոչխար և 2 շուն) ամրացրել են ընդունիչներ: Դիտարկումների ընթացքում՝ 2016թ. հոկտեմբերից մինչև 2017թ. ապրիլ ամիսները, նշված տարածաշրջանում տեղի է ունեցել ավելի քան 18 ցնցում՝ մինչև 6,6 մագնիտուդ (Ռիխտերի սանդղակով) ուժգնությամբ: Խումբն առանձնացրել է նրանք, որոնք ազդել են հետազոտության տիրույթի ակտիվության վրա. ֆերմայի մոտակայքում արձանագրված, հեռավոր, բայց բավականին ուժգին ցնցումներ:
Այնուհետև գիտնականներն ուսումնասիրել են կենդանիների վարքը՝ համադրելով սեյսմիկ ակտիվության քարտեզից ստացված տվյալների հետ: Պարզվել է, որ այն փոխվում է մոտավորապես 1-12 ժամը մեկ: Որքան մոտ է կենդանին գտնվել էպիկենտրոնին մոտ, այնքան շուտ է սկսել արձագանքել ստորգետնյա ցնցումներին: Ընդ որում՝ պարզվել է, որ խմբի կենդանիների վարքում փոփոխությունները ճանաչելն ավելի հեշտ է, քան՝ մյուսների:
Դեռևս գիտնականներին չի հաջողվել հաստատել, թե հատկապես ինչն է կենդանիներին ստիպում արտասովոր դրսևորում ցուցաբերել. անհրաժեշտ են հավելյալ, առավել զանգվածային հետազոտությունները: Սակայն նրանք վստահ են, որ կենդանիների մշտական դիտարկումը կարող է օգնել երկրաշարժերի՝ արագ կանխատեսման համակարգերի մշակմանը:
Իրանական աղբյուրը տեղեկացնում է, որ Թուրքիան ու Բաքուն մտադրություն են ունեցել հանկարծակի հարձակում ձեռնարկել Հայաստանի…
Քանի դեռ վերլուծական շրջանակներում փորձում են վեր հանել Իրանի և Ադրբեջանի միջև լարվածության իրական պատճառներն…
Ռուսական խաղաղապահ ստորաբաժանումն Արցախի «Հյուսիս» տեղանքում հրադադարի հնարավոր խախտումների կանխման և դիտակետերի անվտանգության ապահովման վարժանքներ…
Լճի ափամերձ եզրագիծը նահանջել է 1 կմ-ով, ջրի մակարդակն ընկել է 22-23 մ-ով: Ցամաքած հատվածներում…
Վարչապետ Փաշինյանի նախկին խորհրդական Լևոն Մազմանյանն ուշագրավ վերլուծություն է հրապարակել իր ֆեյսբուքյան էջում, որտեղ անդրադարձել…
Ի հեճուկս Ալիևի փորձերին՝ «Լեռնային Ղարաբաղ» անվանումը միջազգային փաստաթղթերից դուրս մղելու ուղղությամբ, Ստրասբուրգում ընդունվել է…