Թիմ Բերներս-Լին կառավարություններին, ընկերություններին ու օգտատերերին 9 սկզբունք է ներկայացրել, որոնց կիրառման դեպքում հնարավոր կլինի փրկել համացանցը: Մեր ընթերցողների համար թարգմանել ենք նրա հրապարակումը:
Թիմ Բերներս-Լի / ©cnet.com
Թիմ Բերներս-Լին կառավարություններին ու ընկերություններին 9 սկզբունք է ներկայացրել, որոնց կիրառման դեպքում հնարավոր կլինի փրկել համացանցը:
Համաշխարհային սարդոստայնի (World Wide Web) հիմնադիր Թիմ Բերներս-Լին ներկայացրել է «Պայմանագիր ցանցի համար»: Այն ներառում է 9 սկզբունք, որոնք առաջարկվում են կառավարություններին, ընկերություններին և անհատներին: Նպատակն է՝ համացանցը դարձնել բաց և անվտանգ՝ խուսափելով «թվային հակաուտոպիայից»: «Պայմանագիր ցանցի համար» նախաձեռնության հեղինակը Բերներս-Լիի կողմից հիմնադրված World Wide Web Foundation ոչ առևտրային կազմակերպությունն է:
Մշակման և սկզբունքների հիմնավորման վրա աշխատել են ավելի քան 80 փորձագետներ: Նրանց շարքում են Ֆրանսիայի և Գերմանիայի կառավարությունների ներկայացուցիչներ, Google-ի և Microsoft-ի աշխատակիցներ: Բերներս-Լին նշել է, որ ծրագիրը «կօգնի համացանցին»:
Մեր սիրելի ընթերցողների համար թարգմանել ենք WWW-ի հիմնադիրի հրապարակումը՝ «Պայմանագրի» մասին:
«Ծնողներս մաթեմատիկոսներ էին: Մայրս աջակցել է Մանչեսթերի Մարկ I-ի ստեղծմանը: Այն առաջին համակարգիչներից էր, որ օպերատիվ հիշողությունում պահվող ծրագիր ուներ: Ծնողներս սովորեցրել են, որ համակարգչային ծրագիր ստեղծելիս միակ սահմանափակումը սեփական երևակայությունն է: Փորձարկումների այդ երջանկությունն էլ օգնեց՝ ստեղծելու համաշխարհային ցանցը:
Ես հույս ունեի, որ դրանից 30 տարի հետո այն հիմնականում կծառայի մարդկությանը: Այնպիսի նախագծեր, ինչպիսիք են Wikipedia-ն, OpenStreetMap և այլն, այն օգտակար գործիքներից են, որոնք, ինչպես ես հույս ունեի, կհայտնվեն ցանցում:
Միաժամանակ, իրականությունն ավելի բարդ : Ցանցում տարածվում են նախապաշարմունքներ, ատելություն և ապատեղեկատվություն, որոնք կործանում են հանրությանը: Համացանցն օգտագործում են անձնական տվյալներ գողանալու, ահաբեկելու և սպառնալու համար, երբեմն՝ խորամանկ թվային մարտավարության միջոցով նաև վտանգում են ժողովրդավարությունը: Թարգեթավորված քաղաքական գովազդի կիրառումը 2020թ. ԱՄՆ-ի նախագահական ընտրությունների նախաշեմին և այլ երկրներում տարբեր ընտրությունների ժամանակ կրկին կարող են շեղել ընտրողներին՝ խոչընդոտելով ընտրություն կատարելուն:
Մենք գտնվում ենք անդառնալի կետում: Այդ չարամտությունների նկատմամբ մեր վերաբերմունքից է կախված ցանցի կողմից որպես համաշխարհային ուժ դառնալու պոտենցիալի արդարացումը, որը բարին պիտի տարածի, կամ մեզ կտանի դեպի թվային հակաուտոպիա:
Ցանցն արմատական միջամտության կարիք ունի ապագայի նկատմամբ իշխանություն ունեցողների կողմից: Դրանք կառավարություններն են, որոնք կարող են կարգավորել և ընդունել օրենքներ, ընկերություններն են՝ արտադրանք թողարկողները, քաղհասարակությունն ու ակտիվիստները, ովքեր իշխանություններին պատասխանատվության են դրդում, և յուրաքանչյուրը, ով համացանցում հարաբերվում է մյուսների հետ:
Մենք պետք է դուրս գանք փակուղուց, որտեղ ավարտվել են խնդրի լուծման նախորդ փորձերը: Կառավարությունները պետք է դադարեցնեն հարթակն անգործության մեջ մեղադրելը, իսկ ընկերությունները պետք է կառուցողաբար մոտենան ապագա օրենքների ու կարգերի ձևավորմանը, ոչ թե պայքարեն դրանց դեմ:
Ես առաջարկում են փակուղին հաղթահարելու նոր մեթոդ՝ «Պայմանագիր ցանցի համար»:
Սա գործողությունների համաշխարհային ծրագիր է, որն ընթացիկ տարում ստեղծել են ակտիվիստները, գիտնականները, ընկերությունները, կառավարությունները և սովորական մարդիկ՝ ամբողջ աշխարհից: Այն կոչված է հոգ տանելու, որ մեր օնլայն աշխարհը վտանգ չներկայացնի, մեծացնի օգտատերերի հնարավորությունները և իսկապես բաց լինի բոլորի համար:
«Պայմանագրում» նկարագրված են համացանցի կանխամտածված չարամիտ օգտագործման դեմ պայքարի միջոցառումները: Օրինակ, փաստաթուղթը կառավարություններին կոչ է անում հրապարակել տվյալների հրապարակային ռեեստրները, որպեսզի քաղաքացիները հասկանան՝ ինչպես են օգտագործվում իրենց անձնական տեղեկությունները: Եթե կառավարությունները մասնավոր ընկերությունների հետ կիսվում են մեր մասին տեղեկություններով կամ նրանցից են գնում դրանք, ապա մենք իրավունք ունենք այդ մասին իմանալ և միջոցներ ձեռնարկել:
«Պայմանագրում» ներառված են այն խթանները կարգավորելու միջոցները, որոնք տարածում են քլիքբեյթ և ապատեղեկատվություն: Թարգեթավորված քաղաքական գովազը կուսակցություններին հնարավորություն է տալիս խախտել հասարակական բանավեճը: Անհրաժեշտ է, որպեսզի հարթակները բացեն իրենց «սև արկղերը» և ցուցադրեն, թե ինչպես են նվազեցնում կամ կառավարում վտանգները, որոնք իրենք արտադրանքները ներկայացնում են հանրության համար: Իմ կարծիքով՝ կառավարությունները պետք է անհապաղ արգելեն թարգեթավորված քաղաքական գովազդը՝ հասարակական բանավեճի նկատմամբ վստահությունը վերականգնելու համար:
Կարևոր է, որ «Պայմանագրում» հստակ գործողություններ են նախանշված հարթակների բացասական հետևանքները չեզոքացնելու համար: Օրինակ, ինչո՞ւ պետք է վազքի համար հավելվածներն օգտագործող կանայք պետք է անհանգստանան, որ իրենց վազքուղին հասանելի կլինեն այլ օգտատերերի: Հնարավոր է, որովհետև հեղինակները չեն մտածել կանանց անվտանգության մասին: Մեզ անհրաժեշտ է բազմաբնույթ անձնակազմ տեխնոլոգիական ընկերություններում, որ նրանց ապրանքները բավարարեն բնակչության բոլոր խմբերի պահանջմունքները: Եվ ընկերությունները պետք է հաշվետվություն թողարկեն, որոնք վստահորեն ցույց կտան նրանց առաջընթացն այդ հարցում:
Օնլայն աշխարհում ապրելն արժանի դարձնելու համար մենք պետք է «Պայմանագիր ցանցի համար»-ն օգտագործեն հանուն ցանկալի համաշխարհային ցանցի:
Կառավարությունները պետք է պաշտպանեն իրենց քաղաքացիների անվտանգությունը համացանցում՝ արդյունավետ կարգավորմամբ և իրավակիրառմամբ: Ընկերությունները պետք է տեսնեն հաջորդող քառորդի արդյունքները և հասկանան, որ երկարաժամկետ հաջողություն՝ նշանակում է ապրանքի ստեղծում, որն օգտակար է հանրության համար և որին մարդիկ ավելի շատ կվստահեն:
Արդեն ձևավորվել է ամուր կոալիցիա՝ ի աջակցություն «Պայմանագիր ցանցի համարի»: Ֆրանսիայի, Գերմանիայի և Գանայի կառավարությունները միացել են նրա սկզբունքներին: Google, Facebook, Microsoft և Reddit տեխնոլոգիական հսկաներն այլ ընկերությունների հետ, օրինակ՝ DuckDuckGo որոնման համակարգի, պատրաստ են գործելու: Քաղհասարակության բազմաթիվ կազմակերպություններ (այդ թվում՝ Էլեկտրոնային սահմանի հիմնադրամը, «Լրագրողներ առանց սահմանի», AccessNow) միացել են պայմանագրին: Կան նաև անհատներ, օրինակ՝ ԱՄՆ-ի Ներկայացուցիչների պալատի պատգամավոր Ռո Կհաննան:
Միանալով «Պայմանագրին»՝ կառավարություններն ու ընկերությունները պարտավորվում են հստակ գործողություններ ձեռնարկել մի քանի կետերով: Մի շարք փոփոխություններ կարող են տևական ժամանակ պահանջել: Պարզ է՝ մի գիշերվա մեջ չի լինի, բայց մենք կհետևենք նրանց ջանքերին, և եթե նրանց չհաջողվի արդյունք գրանցել, «Պայմանագրից» կհեռացվեն:
«Պայմանագիրն» արդեն կիրառվում է քաղաքական որոշումների ընդունման համար՝ որպես գործնական ուղեցույց պաշտոնատար անձանց համար, ինչպես նաև որպես գործիք, որն օգնում է քաղհասարակությանը՝ պաշտպանելու փոփոխությունները, չափելու առաջխաղացումն ու ապահովելու կառավարությունների ու ընկերությունների հաշվետվողականությունը:
Բայց դա քիչ է: World Wide Web Foundation-ն իր համաշխարհային գործընկերների հետ աշխատելու է ամբողջ աշխարհի մարդկության մոբիլիզացիայի ուղղությամբ: «Պայմանագրում» ներկայացված հարցերը դրեք քաղաքական ներկայացուցիչների ու թեկնածուների առաջ՝ մինչև ընտրությունները: Իշխանություն ունեցողների գործողությունների դրդելու և առաջնահերթությունները սահմանելու լավագույն միջոցն արտահայտվելն է:
Միացեք մեր հիմնադրամին, մեր գործընկերների և ամբողջ աշխարհի մարդկությանը՝ հանուն համացանցի պայքարի համար»:
Կառավարությունների համար.
1. Ապահովեք համացանցին հասանելիություն բոլորի համար, որպեսզի յուրաքանչյուր մարդ՝ անկախ նրա ով լինելուց ու բնակության վայրից, կարողանա դուրս գալ ցանց:
2. Պահպանեք համացանցն ամբողջությամբ և միշտ հասանելի, որպեսզի ոչ ոքի չկարողանան զրկել համացանցին լիարժեք հասանելիության իրավունքից:
3. Հարգեք մարդու հիմնարար իրավունքները՝ անձեռնամխելիության և տվյալների պաշտպանության ուղղությամբ, որպեսզի յուրաքանչյուրը կարողանա ազատ, անվտանգ ու առանց վախի օգտվել համացանցից:
Ընկերությունների համար.
4. Համացանցը դարձրեք մատչելի և հասանելի բոլորին, որպեսզի ոչ ոք կտրված չլինի համացանցի ձևավորումից ու օգտագործումից:
5. Հարգեք և պաշտպանեք մարդկանց անձեռնամխելիությունն ու անձնական տվյալները՝ համացանցում վստահության ստեղծման համար, որպեսզի մարդիկ կարողանան վերահսկել իրենց կյանքը համացանցում, հստակ և մտածված ընտրություն կատարեն՝ կապված իրենց տվյալների և անձեռնամխելիության հետ:
6. Մշակեք տեխնոլոգիաներ, որոնք աջակցում են լավն ու մարտահրավեր նետում վատին, որպեսզի համացանցն իսկապես հանրային բարիք լինի, որտեղ մարդիկ առաջին տեղում մարդիկ են:
Սովորական օգտատերերի համար
7. Համացանցում եղեք ստեղծարար, որպեսզի համացանցում բազմազանություն լինի:
8. Ստեղծեք ամուր հաղորդակցություններ, որոնք հարգում են քաղաքակիրթ շփումը և մարդկային արժանիքները, որպեսզի յուրաքանչյուրը զգա, որ համացանցում անվտանգ է և իր համար այստեղ ուրախ են:
9. Պայքարեք հանուն համաշխարհային ցանցի, որպեսզի համացանցը մնա բաց և համաշխարհային հանրային ռեսուրս ամբողջ աշխարհի մարդկանց համար՝ այսօր և ապագայում:
Իրանական աղբյուրը տեղեկացնում է, որ Թուրքիան ու Բաքուն մտադրություն են ունեցել հանկարծակի հարձակում ձեռնարկել Հայաստանի…
Քանի դեռ վերլուծական շրջանակներում փորձում են վեր հանել Իրանի և Ադրբեջանի միջև լարվածության իրական պատճառներն…
Ռուսական խաղաղապահ ստորաբաժանումն Արցախի «Հյուսիս» տեղանքում հրադադարի հնարավոր խախտումների կանխման և դիտակետերի անվտանգության ապահովման վարժանքներ…
Լճի ափամերձ եզրագիծը նահանջել է 1 կմ-ով, ջրի մակարդակն ընկել է 22-23 մ-ով: Ցամաքած հատվածներում…
Վարչապետ Փաշինյանի նախկին խորհրդական Լևոն Մազմանյանն ուշագրավ վերլուծություն է հրապարակել իր ֆեյսբուքյան էջում, որտեղ անդրադարձել…
Ի հեճուկս Ալիևի փորձերին՝ «Լեռնային Ղարաբաղ» անվանումը միջազգային փաստաթղթերից դուրս մղելու ուղղությամբ, Ստրասբուրգում ընդունվել է…