Covid-19-ի դեմ պայքարում Շվեդիան այլ տարբերակ էր ընտրել՝ առանց կարանտինի: Սակայն մահացությունների թիվն այստեղ չափազանց շատ է: Ներկայացնում ենք մոլեկուլային կենսաբան, գիտական լրագրող Իրինա Յակուտենկոյի դիտարկումները:
Շվեդիա / © Adevarul
Մենք արդեն հաղորդել ենք այն մասին, որ Շվեդիան խիստ կարանտինային միջոցներ չի մտցրել, կորոնավիրուսի տարածմամբ պայմանավորված՝ չեն փակվել ռեստորանները, խանութներն ու դպրոցները, չի արգելվել տանից դուրս գալը: Ներկայումս Շվեդիայում վարակվածների թիվն անցել է 40 հազարից, շուրջ 5 հազար մահվան դեպք է գրանցվել. ամենաբարձր ցուցանիշներից է: Նշել էինք նաև, որ գլխավոր համաճարակաբան Անդերս Տեգնելը հայտարարել էր, որ սխալվել են. պետք է հավելյալ սահմանափակումներ կիրառվեին:
Արդյո՞ք ճիշտ կլիներ կիրառել Covid-19-ի դեմ պայքարի շվեդական ուղին՝ խուսափելով նշանակալի կորուստներից. մոլեկուլային կենսաբան և գիտական լրագրող Իրինա Յակուտենկոյի՝ այս հարցի վերաբերյալ մեկնաբանությունները ներկայացնում ենք մեր ընթերցողին.
– Երկար ժամանակ կարանտինային խիստ միջոցառումների ընդդիմադիրները բերում էին Շվեդիայի օրինակը: Այնուհետև ինչ-որ բան այնպես չընթացավ. մահացությունն աճե՞ց, թե՞ ի սկզբանե ամեն ինչ չէր, որ ճիշտ էր հաշվարկվել:
– Նախ՝ կարանտինի ընդդիմադիրները սկզբում քաջածանոթ չէին Շվեդիայում տիրող իրավիճակին: Դե-յուրե այնտեղ սահմանափակումներ չկային, դե-ֆակտո՝ կային: Շվեդները գիտակից ժողովուրդ են, ու թեև այնտեղ կարանտին չկար, տանից դուրս գալու արգելք չկար, բայց շատերը պահպանում էին հեռավորություն, մի մասը երեխաներին մանկապարտեզ չէր տանում: Այսինքն՝ այնպես չէր, թե ընդհանրապես սահմանափակումներ չկային:
Սահմանափակումների բացակայության պարագայում այն է, ինչ՝ Բրազիլիայում. լիակատար աղետ: Իսկ Շվեդիայում՝ քիչ, բայց կային սահմանափակումներ: Դա սկզբում էր, ու՝ կարևոր: Սակայն վարակիչ հիվանդությունները՝ կորոնավիրուսը կամ այլ, փոխանցվում են, երբ մարդիկ հավաքվում են: Ուստի Շվեդիայում տեղի ունեցավ այն, ինչը և պետք է տեղի ունենար. մարդիկ վարակվեցին, հիվանդացան ու մահացան: Հարևանների համեմատությամբ՝ Շվեդիայում մահացությունը չափազանց մեծ է: Ամենաշատը տուժել է խոցելի խումբը, բազմաթիվ բռնկումներ են գրանցվել ծերանոցներում:
Այսինքն, երիտասարդների շրջանում վարակվածությունն ու մահացությունը շատ չէ, ինչպես կանխատեսվել է «համընդհանուր կարանտինի աղանդի» վկաների կողմից: Այսինքն, գիտակցական մակարդակի սահմանափակումներն աշխատել են: Բայց այն պատճառով, որ վիրուսը հասավ ծերանոցներ, տարեցների շրջանում մահացության շատ դեպքեր գրանցվեցին:
– Երբ շվեդ համաճարակաբան Անդերս Տեգնելը նշում է, որ պետք է հավելյալ միջոցներ ձեռնարկվեին, նկատի ունի ոչ թե կարանտինը, այլ՝ ծերանոցների լավ պաշտպանվածությո՞ւնը:
– Որոշ լրատվականներ գրել են, որ Տեգնելն ընդունել է իր սխալները: Իրականում՝ ոչ: Նա շարունակում է համարել, որ պետք է պահպանել ընտրված մոդելը՝ խմբային իմունիտետի առումով, բայց ավելի շատ պաշտպանել բնակչության խոցելի խմբերին, շատացնել թեստավորումը: Ընտրել Շվեդիայում և մնացած աշխարհում ձեռնարկվողի միջինը:
Հարևան երկրների համեմատությամբ՝ շվեդները փոքրաթիվ թեստավորում են կատարում: Այդ պատճառով ժամանակին չեն կարողանում բացահայտել նոր օջախները և մեկուսացնել բոլորին: Նույն խնդիր բախել է նաև ծերանոցների դռները:
– Այսինքն, կառավարությունը հիմնվել է համաճարակաբանի վրա, իսկ վերջինս հաշվի չի առել առանցքային պահերից մե՞կը:
– Վերահսկիչ կետերի մասին տեղեկություն չունենք: Թեև, որքանով գիտեմ, Շվեդիայի կառավարությունն արդեն հայտարարել է, որ հետաքննելու են համաճարակի զսպման ընթացքը: Հնարավոր է՝ շվեդական իշխանությունները վերանայեն Տեգնելի նկատմամբ վստահությունը:
– Շվեդիայում արդեն ո՞ւշ է ինչ-որ միջոցառումներ ձեռնարկելու համար:
– Իհարկե՝ մարդկանց վերակենդանացնել չի լինի, սակայն ընդհանուր առմամբ միջոցներ ձեռնարկելու համար երբեք ուշ չէ: Դա ակնհայտ է ԱՄՆ-ի օրինակով. նրանք սկզբում «վիրուսը վտանգավոր չէ» կոչերով բացթողում ունեցան, սակայն Նյու Յորքում սահմանափակումներ մտցնելուց հետո իրավիճակը բավականին կարգավորվեց: Միանշանակ` վարակի փոխանցման շղթաներն առանձնացնելով՝ վարակվածության և մահացության թվերը նվազում են: Ի դեպ՝ հարցումները ցույց են տալիս, որ շվեդների մեծամասնությունը կողմ է սահմանափակումներին: Սակայն ներկայումս դա հոգեբանական և սոցիալական տեսանկյունից ճիշտ չի լինի:
Երբ աշխարհը մեկուսացված էր, շվեդները զբոսնում էին, իսկ հիմա, երբ բոլորը դուրս են գալիս, բացվում են սահմանները, սկսում են ապրել ինչպես մինչև կորոնավիրուսը, ապա շվեդների համար դա անհարմար կլինի: Այնպես որ՝ հասկանալի չէ, թե ինչ պետք է անեն: Ենթադրում եմ՝ հնարավոր է կիրառվեն տեղային սահմանափակումներ, թեկուզև՝ ծերանոցներում:
– Գերմանիայում նույնպես խիստ կարանտին չէր, և շատ բան խորհրդի կարգավիճակում էր: Սակայն այնտեղ տեղի չունեցավ այն, ինչ՝ Շվեդիայում: Ինչո՞ւ:
– Ոչ, Գերմանիան ու Շվեդիան լիովին տարբեր պատմություններ են, որոշ առումներով՝ հակադիր:
Բեռլինի համալսարանական կլինիկայի վիրուսոլոգիայի «Շարիտ» ինստիտուտում թեստ-համակարգերը սկսել են ստեղծել դեռևս փետրվարին, երբ Եվրոպայում ոչ ոք չէր մտածում համաճարակի մասին, իսկ Գերմանիայում 5 վարակված կար: Մի քանի ամիս հետո թեստ-համակարգը պատրաստ էր, և երբ վիրուսը սկսեց տարածվել, գերմանացիները սկսեցին զանգվածային թեստավորում՝ հայտնաբերելու բոլոր շղթաները: Դա շարունակում են մինչ օրս: Թեստավորման առումով Գերմանիան առաջատար երկրներից է աշխարհում:
Գերմանիան նաև շատ վաղ շրջանում է սահմանափակումներ մտցրել: Դրանք խիստ չէին, սակայն տնտեսությունը 2 ամսի ճնշված էր. ամբողջությամբ փակ էին ռեստորանային ոլորտը, խանութները (բացի մթերայիններն ու դեղատները), դպրոց-մանկապարտեզները, աշխատանքը հեռավար էր, ճանապարհորդությունները, ոչ պլանային վիրահատությունները հետաձգվել էին: Այսինքն, սահմանափակումները տարածվել են ավելի շատ ենթակառուցվածքների վրա: Ամենակարևոր միջոցառումներից էր հեռավորության պահպանումը:
– Ստացվում է՝ սահմանափակումներն աշխատում են, և Շվեդիան կարող է՞ր խուսափել բարձր մահացությունից:
– Իհարկե, կտրելով վարակի տարածման շղթաները՝ հնարավոր կլիներ թույլ չտալ, որ այն հասնի խոցելի խմբերին:
Բազմաթիվ երկրներ, ինչպիսիք Շվեդիայի հարևաններն են՝ Դանիան, Նորվեգիան, Ֆինլանդիան, բավականին վաղ սկսեցին սահմանափակումներ կիրառել և նրանց հաջողվեց քիչ կորուստներ ունենալ:
Շվեդական փորձը ցույց տվեց, որ հնարավոր է շրջանցել առանց լիակատար արգելափակման՝ թույլ չտալով աղետ, բայց ստիպված կլինենք տարեցների շրջանում շատ կորուստներ ունենալ: Փաստ չէ, որ այն հնարավոր է՝ կրկնվի այլ երկրներում, որտեղ քաղաքներում ավելի շատ մարդիկ են ապրում, խտությունը մեծ է, հեռավար աշխատանքի համար բավարար պայմաններ չկան:
– Կարելի՞ է հիմա եզրակացնել, որ շվեդական մոդելը սին է:
– Ես չէի շտապի եզրակացությունների հարցում, քանի որ այս համաճարակի պայմաններում մենք հայտնվեցինք այն իրավիճակում, երբ ոչինչ չգիտենք: Տեղեկատվությունը կուտակվում է առցանց, այն, ինչ ի սկզբանե ճիշտ էր համարվում, դառնում է սխալ և հակառակը:
Օրինակ՝ հիմա երևում է, որ առավել արդյունավետ կլիներ ոչ թե երկրները լիարժեք կարանտինում պահելը, այլ ի սկզբանե թույլ չտալը, որ ձևավորվեն վիրուսի տարածման օջախներ: Այսինքն, հայտնաբերել նրանց, ովքեր հիվանդացել են և շփվել վարակակիրի հետ, և մեկուսացնել նրանց, ոչ թե ամբողջ հասարակությունը:
Այդ դեպքում նվազագույն կորուստներով հնարավոր կլինի հասնել այն արդյունքի, ինչ՝ համընդհանուր կարանտինի դեպքում: Որոշ նոր մոդելներ ցույց են տալիս, որ Covid-19-ի համար կարևոր է զանգվածային և փակ տարածքների միջոցառումների արգելքը, սոցիալական հեռավորությունը:
Շվեդիայում երևում է, որ տնտեսությունը շարունակում է գործել, թեև՝ մեծ վայրէջքով: Բայց տարեցների շրջանում մահացությունը մեծ է: Ստացվում է՝ զոհաբերելով 10 մլն բնակչից 5 հազարին՝ հիմնականում՝ ծերերին, շվեդները կարողացել են պահպանել տնտեսությունը: Կարևոր է չմոռանալ, որ այն պահին, երբ կառավարությունը որոշում էր ընդունում, ընտրության առաջ էր. խիստ կարանտին կամ որևէ միջոցառման բացակայություն: Կարանտինին կտրականապես դեմ էին: Հիմա հասկանում ենք. ընտրությունն այլ էր՝ ոչ թե ոչինչ չանել, այլ՝ թիրախավորված միջոցառումներ անցկացնել: Եթե այն ժամանակ դա հայտնի լիներ, հավանաբար հենց այդ ուղղությամբ կգնային:
Իրանական աղբյուրը տեղեկացնում է, որ Թուրքիան ու Բաքուն մտադրություն են ունեցել հանկարծակի հարձակում ձեռնարկել Հայաստանի…
Քանի դեռ վերլուծական շրջանակներում փորձում են վեր հանել Իրանի և Ադրբեջանի միջև լարվածության իրական պատճառներն…
Ռուսական խաղաղապահ ստորաբաժանումն Արցախի «Հյուսիս» տեղանքում հրադադարի հնարավոր խախտումների կանխման և դիտակետերի անվտանգության ապահովման վարժանքներ…
Լճի ափամերձ եզրագիծը նահանջել է 1 կմ-ով, ջրի մակարդակն ընկել է 22-23 մ-ով: Ցամաքած հատվածներում…
Վարչապետ Փաշինյանի նախկին խորհրդական Լևոն Մազմանյանն ուշագրավ վերլուծություն է հրապարակել իր ֆեյսբուքյան էջում, որտեղ անդրադարձել…
Ի հեճուկս Ալիևի փորձերին՝ «Լեռնային Ղարաբաղ» անվանումը միջազգային փաստաթղթերից դուրս մղելու ուղղությամբ, Ստրասբուրգում ընդունվել է…