Պարզապես պետք է հնարավորություն տալ մեր օդաչուներին՝ ցույց տալ իրենց բոլոր կարողությունները. հարցազրույց փորձառու մասնագետի հետ

Պահեստազորի փոխգնդապետ Մ. Ռ. Մարտիրոսյանը 1988թ. ավարտել է Սարատովի ավիացիոն ռազմական օդաչուների բարձրագույն ուսումնարանը: Մեր զրուցակիցը կանգնած է եղել ՀՀ ռազմաօդային ուժերի ստեղծման ակունքներում և ԽՍՀՄ փլուզումից հետո անմիջապես ծառայության է անցել ՀՀ զինված ուժերում: Արցախյան առաջին պատերազմում, 26 տարեկանում, նշանակվել է զորամասի հրամանատարի՝ թռիչքների գծով տեղակալ:

Իրականացրել է բազմաթիվ մարտական թռիչքներ՝ մարտական կիրառությամբ, տեղափոխել է վիրավորների, ռազմական նշանակության բեռներ, կատարել է նաև հատուկ նշանակության թռիչքներ: 1997թ.-ից տարածաշրջանում միակ ավիավերանորոգման զորամասի (ձեռնարկության) հրամանատարն է եղել և 17 տարի ղեկավարել է այն: Այդ ընթացքում նշված ձեռնարկության ջանքերով վերանորոգվել և թռիչքային ռեսուրսի երկարաձգմամբ շարք է վերադարձվել Հայաստանի գրեթե ամբողջ ավիապարկը: Զորացրվել է սեփական կամքով՝ 2014թ.:

— Եթե Արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ 26 տարեկան էիք, նշանակում է՝ զորացրման ժամանակ 50 տարեկան չկայիք: Հայաստանում Ձեր մակարդակի մասնագետներն այդքան շա՞տ են, որ Ձեզ թույլատրեցին հեռանալ: Ի՞նչն էր պատճառը, ինչո՞ւ 2014-ին հեռացաք:

— Պատճառները մի քանիսն էին: Թույլ տվեք՝ մանրամասները չներկայացնեմ. ես հարցազրույցին չեմ համաձայնել, որպեսզի սկսեմ քննադատել իմ նախկին ղեկավարությանը: Առավել ևս՝ չեմ ցանկանում դա անել մեզ համար այս ծանր օրերին, երբ մեր մարտական ընկերների գերեզմանները դեռ թարմ են: Եթե կարճ՝ մենք ունեինք սկզբունքային տարբեր դիրքորոշումներ որոշ հարցերի վերաբերյալ: Կնախընտրեի ավելի շատ խոսել անելիքների մասին, քան՝ նախկին սխալների:

— Ամեն դեպքում՝ որոշ մանրամասների ծանոթանալու անհրաժեշտություն մեր ընթերցողն ունի: Կասե՞ք՝ Հայաստանի ԶՈւ-ում ներկայումս քանի՞ գործող օդաչու կա, ովքեր Արցախյան առաջին պատերազմից իրական մարտական փորձառություն ունեն: Մեր տեղեկություններով՝ այդպիսիք պարզապես չկան: Կհաստատե՞ք այս տեղեկությունը:

— Շատերը զորացրվեցին, մի քանիսը մինչ օրս թռիչքներ են իրականացնում քաղաքացիական ավիացիայի տարբեր ավիաընկերություններում: Ավելին մեկնաբանել չեմ կարող:

— Շատ լավ: Այդ դեպքում՝ հարց Սու-30-ների մասին. շատերն են քննադատում դրանց ձեռքբերումը: Հարցնում են՝ ինչո՞ւ դրանք այդպես էլ չեն կիրառվել ըստ նշանակության: Ի՞նչ եք կարծում:

— Ժամանակակից նոր տեխնիկայի ձեռքբերումը ոլորտի անհրաժեշտ և անքակտելի գործընթաց է: Սակայն, իմ անձնական կարծիքով, նշված տեխնիկայի ձեռքբերումը ժամանակավրեպ էր, քանի որ անհրաժեշտ էր նախ և առաջ իրականացնել ավիացիոն պարկի հիմնական մասի կապիտալ վերանորոգման և մոդեռնիզացման աշխատանքները և դրան զուգահեռ՝ ավիապարկի թարմացումը: 4+ սերնդի ինքնաթիռների ձեռքբերումը պետք է կատարվի մյուս զորատեսակների զարգացմանը և համալրմանը համաչափ:

Այս պատերազմում դրանց՝ ըստ նշանակության լիարժեք չկիրառելը մի քանի պատճառներ կարող է ունենալ. ամենաէականը, կարծում եմ, այդ տեխնիկայի յուրացման և մյուս զորատեսակների ու համակարգերի հետ ներդաշնակեցման կարճ ժամանակահատվածն էր: Հավելեմ, որ թանկարժեք տեխնիկան նաև թանկ սպասարկում է պահանջում: Հուսով եմ՝ այդ ամենը գնահատվել է գնումն իրականացնելիս՝ հաշվի առնելով նաև պետության տնտեսական բաղադրիչը:

— Ընդհանուր առմամբ՝ ինչպե՞ս եք գնահատում ռազմական ավիացիայի ներկայիս վիճակը:

— Պատերազմը, ցավոք, ցույց տվեց բանակի բոլոր թույլ և ուժեղ կողմերը: Կատարված աշխատանքը գնահատվում է արդյունքով. չկա՞ արդյունք, ուրեմն վիճակն այնքան էլ լավ չէ: Հարցին առավել մանրամասն անդրադառնալու համար անհրաժեշտ եմ համարում ավելի լավ ծանոթանալ ոլորտի ներկայիս իրավիճակին. «բազմոցային փորձագետ» լինելը, քննադատելը շատ հեշտ է: Մինչդեռ ոլորտն այսօր աջակցության կարիք ունի, ոչ թե՝ պախարակման:

— Այս պահին ի՞նչ բարեփոխումների անհրաժեշտություն ունի ավիացիան:

— Ընդհանրապես, ոչ միայն ավիացիայում, այլև ամբողջ բանակում անհրաժեշտ բարեփոխումների մասին խոսելիս, ինչպես նշեցի, պետք է քաջածանոթ լինել առկա իրավիճակին: Բանակը շատ նուրբ ու զգայուն մարմին է, այստեղ փորձարկումներն անթույլատրելի են, իսկ ձախողումները՝ կործանարար: Ուստի ցանկացած փոփոխություն պետք է լինի բազմակի կշռադատված, հիմնված մասնագիտական պնդումների և փորձի վրա:

Որոշ էական խնդիրներ կարող եմ նշել, որոնք գոյություն են ունեցել իշխանության բոլոր կառույցներում և որոնք, ըստ իս, չեն վերացել: Դրանք են՝ ծանոթ-բարեկամների միջոցով ծառայության մեջ առաջընթացը, համընդհանուր անարդարությունը, կադրերի ընտրության անհասկանալի սկզբունքը, ինչը վերջնարդյունքում, իմ կարծիքով, բացասական դերակատարություն ունեցավ այս ռազմական գործողություններում:

Կցանկանայի նաև հատուկ շեշտել ապագա ավիացիոն մասնագետների պատրաստման գործընթացում առկա խնդիրները: Որպես մեկ օրինակ՝ գիշերային թռիչքների և բարդ օդերևութաբանական պայմաններում թռիչքների իրականացմանը հատկացվող ոչ բավարար ուշադրությունը մեր օդաչուներին հնարավորություն չի տալիս լիովին բացահայտել իրենց հմտություններն ու կարողությունները՝ բարձրակարգ մասնագետներ դառնալու համար: Նրանց պետք է ավելին տրամադրել՝ հետագայում, անհրաժեշտության դեպքում, ավելին պահանջելու համար:

— Համապատասխան առաջարկի դեպքում՝ պատրա՞ստ եք աջակցություն ցուցաբերել պաշտպանական գերատեսչությանը՝ Ձեր մատնանշած խնդիրների վերացման աշխատանքներում: Ունե՞ք մարտական ընկերներ, ովքեր Ձեզ հետ միասին ցանկություն կունենան ներգրավվել այդ աշխատանքներին:

— Համապատասխան առաջարկի դեպքում, իհարկե, ես առանց վարանելու իմ աջակցությունը կցուցաբերեմ ոլորտի խնդիրների լուծման աշխատանքներում: Թեև երիտասարդ տարիներս նվիրել եմ հայրենիքի պաշտպանությանը, ավիացիայի զարգացմանը, սակայն մեր պաշտպանունակության բարձրացման հարցում տարիքն էական չէ, հատկապես, երբ կա բավարար պոտենցիալ, առկա են բավական ուժ ու եռանդ: Ունենք բավարար մասնագետներ, որոնք ևս, առաջարկի դեպքում, ինձ պես, մեծ սիրով կլծվեն հայրենիքին ծառայելու գործին: Ինչպես արդեն նշեցի՝ քննադատելու փոխարեն պետք է կանգնել ոլորտի կողքին ու ամեն կերպ աջակցել նրա կարգավորմանը:

— Ըստ Ձեզ՝ Արցախյան առաջին պատերազմի և այս պատերազմի պայմաններում փոխվե՞լ է արդյոք ավիացիայի դերակատարումը:

— Ավիացիան, որպես զորատեսակ, ցանկացած պատերազմի ժամանակ ունեցել է իր ուրույն դերակատարումը: Խնդիրը, սակայն, և՛ Արցախյան առաջին, և, հատկապես, այս պատերազմի ժամանակ նրա ճիշտ և արդյունավետ օգտագործման մեջ է:

Հիմնական տարբերությունը, թերևս, այն է, որ այսօր մեր հակառակորդն ավելի շատ առավելություն ունի օդուժի ոլորտում: Ուստի մենք պետք է ձգտենք վերականգնել հավասարակշռությունը: Դրա անհնարինության դեպքում առնվազն պետք է ունեցած հնարավորությունները՝ ինչպես՝ տեխնիկայի, այնպես էլ՝ մասնագետների առումով, ամենաարդյունավետ կերպով օգտագործել:

— Ի՞նչ ուղերձ կհղեիք ավիացիայի երիտասարդ մասնագետներին, կա՞ն առանձնահատուկ խորհուրդներ:

— Օդաչուի մասնագիտությունը շատ բարդ, պատասխանատու, բայց և՝ պատվաբեր մասնագիտություն է: Սա ֆանատների և ընտրյալների մասնագիտություն է, և այստեղ պատահական մարդիկ չպետք է հայտնվեն: