Պատմական տեսակետ. ինչո՞ւ Ամերիկան չի հարձակվի Իրանի վրա

Ի՞նչ է կատարվում

Արդեն հայտնել ենք ԱՄՆ-Իրան վերջին օրերի լարվածության, իրանցի գեներալ Սոլեյմանիի սպանության մասին: Միջազգային հանրությունը քննարկել է օտար երկրի տարածքում նման գործողությունների դիմելու՝ ԱՄՆ-ի իրավասության մասին: Սակայն առավել կարևոր է հաջորդող իրադարձությունների հարցը:

Ռազմական ընդհարումը հավանական է համարվում՝ հաշվի առնելով Իրանի կողմից ամերիկյան հարձակման նկատմամբ անհանդուրժողականությունը: Մերձավոր Արևելքում գործնականում ոչ ոք չի հավատում ԿՀՎ-ի տվյալների վրա հիմնված մեղադրանքներին: Այդպիսիք են, օրինակ, Ս.Հուսեյնի ստեղծած զանգվածային ոչնչացման զենքի պատմությունը և այլն:

Մերձավոր Արևելքում ընկալվում է, թե ամերիկացիներն անհիմն պատճառով սպանել են իրանցի բարձրաստիճան գործչի: Իսկ եթե Իրանը չպատասխանի, ապա կընկալվի որպես անդեմ քաղաքականություն վարող:

Տարածաշրջանային մտածելակերպը ենթադրում է, որ Իրանը պետք է ամերիկացի գեներալի սպանությամբ պատասխաներ կամ հարվածեր, օրինակ, ԱՄՆ դաշնակից Սաուդյան Արաբիային: Սակայն Իրանը չգնաց այդ քայլին: Պետք է հաշվի առնել նաև, որ Սոլեյմանիին հեշտությամբ սպանեցին, քանի որ նա դրան չէր սպասում, իսկ այժմ ամերիկացիները սպասում են Իրանի պատասխանին:

Միաժամանակ, Թրամփը շտապել է հայտարարել, որ եթե Իրանը պատասխանի, ապա ամերիկյան ուժերը 52 թիրախ կոչնչացնեն Իրանի տարածքում: Թիվը պատահական ընտրված չէ. Թրամփի հիշեցմամբ՝ հենց այդքան ամերիկացի են իրանցիները գերի վերցրել 1979թ. Իսլամական հեղափոխության օրերին՝ Թեհրանում ԱՄՆ դեսպանատանը:

Երևում է՝ Թրամփն անձնական հաշիվներ ունի Իրանի հետ՝ կապված 1979թ.-ի հետ:

Բացի այդ՝ ԱՄՆ-ը կարող է ցանկացած հարված իր բազաներին ընդունել որպես Իրանի հեղինակած: Բացի այդ՝ սովորական է դարձել, որ ԱՄՆ-ը չապացուցի իր մեղադրանքները, ուստի կարող է և չապացուցել իրանական մասնակցությունը՝ մեղադրելով Իրանին:

Աշ-Շաբաբ խմբավորումն արդեն հարձակում է գործել Քենիայում տեղակայված ամերիկյան ռազմաբազայի վրա և սպանել 1 զինծառայողի և 2 պայմանագրայինի՝ ներկայացնելով դա որպես վրեժխնդրություն Սոլեյմանիի սպանության համար: Տեխնիկապես սա ԱՄՆ-ին հնարավորություն է տալիս հարվածել 52 թիրախներին: Չնայած, որ Աշ-Շաբաբն ու Իրանը թշնամիներ են, ԱՄՆ-ը կարող է աչք փակել դրա վրա: Հարց է առաջանում՝ ԱՄՆ-ը կդիմի Իրանի նկատմամբ ռազմական խոշոր հակամարտության:

Ամերիկյան գործողություններն Իրանի դեմ

Տեսնենք, թե ինչով են ավարտվել Իրանի իշխանությունների նկատմամբ Վաշինգտոնի ոտնձգությունները: Օրինակ՝ 1953թ. «Այաքս» օպերացիան:

Օպերացիայի մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ աղբյուրում: Պարզապես նշենք, որ 1953թ. ամերիկյան հետախուզությանը հաջողվել է հասնել նրան, որ Իրանում վարչապետը փողոցային ցույցերի արդյունքում հեռացվել է և նրան փոխարինել է արևմտամետ թեկնածուն: Առաջին հայացքից՝ ԱՄՆ-ը հաջողել է, սակայն պետք է նշել, որ այս երևույթը հանգեցրել է Արևմուտքի նկատմամբ բացասական վերաբերմունքին: Արդյունքում՝ 1979թ. տեղի ունեցավ Իսլամական հեղափոխություն՝ բացահայտ հակաամերկյան տրամադրություններով:

Մյուսն «Արծվի ճանկ» գործողությունն էր: 1979թ., երբ Թեհրանում ԱՄՆ դեսպանատան գերիներին ազատելու նպատակով Իրան գործուղված «Դելտա» հատուկ ջոկատն անհաջողության է մատնվել: Ընդ որում՝ եղանակային պայմանների ու տեղանքի պատճառով: Ամերիկյան կողմը հաջողության չհասավ՝ ավելի բացասական վերաբերմունքի արժանանալով իրանցիների կողմից:

Իրանի հեղափոխական իշխանությունները գերիների համար փրկագին են սահմանել ԱՄՆ-ում ապաստանած շահի հանձնումը: Սակայն Վաշինգտոնը չի ընդունել իր մեղքը, և գերիներն ազատ են արձակվել միայն շահի մահից հետո: Իսկ ԱՄՆ-ի կողմից իր մեղքը չխոստովանելը սովորական երևույթ է. ընդունված է, որ Միացյալ Նահանգները չեն կարող ինչ-որ հարցում մեղավոր լինել:

Փոխված սցենարով զորավարժությունը

2002թ. ԱՄՆ Զինուժը լայնամասշտաբ զորավարժություններ է իրականացրել՝ Իրանի վրա հարձակման սցենարով: Դրա համար ծախսվել է 355 մլն դոլար: «Հազարմյակի մարտահրավեր — 2002» անունը կրող վարժանքներում «կապույտ» ամերիկացիները պայքարել են «կարմիր» իրանցիների դեմ:

Առաջին 5-10 րոպեներին «կապույտները» ոչնչացրել են մեծ քանակությամբ տեխնիկա՝ իրականի դեպքում 20 հազար զինվորի հաշվարկով: Սակայն «կարմիրներն» անցել են հակահարձակման: Հրթիռակոծությունից հետո փոքր նավակներով հարձակվել են «կապույտների» վրա՝ «ոչնչացնելով» «կապույտների» նավերը:

Զորավարժությունը ստիպված նորից են սկսել՝ համարելով, թե ոչնչացվածները չեն կործանվել: Մարտախաղի հրամանատարության առաջ բարդ խնդիր է դրվել: Ստացվել է, որ եթե «կարմիրներին» գործողությունների ազատություն թույլատրեն, ապա սցենարը կկրկնվի: Ամերիկացիները փոխել են սցենարը՝ «կարմիրների» համար դաժան պայմաններ ստեղծելով, իսկ «կապույտների» համար առավել բարենպաստ միջոցներ հնարելով:

Քննադատները համարել են, որ զորավարժությունը ցույց է տվել «կարմիրների» անպարտելիությունը, քանի որ իրական պայմաններում սցենարը փոխել հնարավոր չի լինի, և ոչ ոք «կարմիրներին» չի կարող ստիպել գործել ըստ սցենարի: Ենթադրաբար՝ հենց այս հանգամանքն էլ մինչ օրս ԱՄՆ-ին հետ է պահում Իրանի վրա հարձակվելու մտքից:

Իրանական նավատորմի «Դավիթը»

Ինչպես զորավարժությունների ժամանակ, այնպես էլ իրականում Իրանի ԶՈւ-երը տիրապետում են այնպիսի զինատեսակների, որոնք բարդացնում են ամերիկյան զորքերի գործը:

Իրանի ռազմածովային ուժերում մեծ թիվ են կազմում փոքր նավերը, որոնք ամերիկյան մեծ նավերի, ավիակիրների համար իսկական վտանգ են: Եթե հավատանք դրանց թվի մասին իրանցիների հաղորդումներին (30 հազարից ավելի), ապա պետք է ընդգծել, որ ամերիկյան նավատորմն ի վիճակի չէ դիմակայելու այդչափ փոքր նավերին, որոնք ավելի քիչ տեսանելի են, շարժունակ՝ ի տարբերություն մեծերի: Ամերիկյան նավատորմի մեծ նավերի ՀՕՊ համակարգերը չեն կարող դիմակայել հարյուրավոր կամ հազարավոր փոքր նավերի համազարկին:

2019թ. դեպքերը ցույց են տվել, որ իրանական զինված ուժերն ունեն նաև այնպիսի դրոններ, որոնք նույնպես անտեսանելի են: Եմենի հուսիթների՝ Իրանի դաշնակիցների դրոններն աննկատ մոտեցել են Սաուդյան Արաբիայի նավթահորերին և ճշգրտորեն խոցել դրանք՝ աննկատ մնալով ամերիկյան «Պատրիոտների» ՀՕՊ համակարգերի համար:

Թրամփը կգնա՞ պատերազմի

Ամերիկյան նախագահները սովորաբար կանխատեսելի են: Սակայն Թրամփը գործում է ինքնուրույն, և հնարավոր չէ ենթադրել, թե ինչի կդիմի՝ իրանցիների կողմից Սոլեյմանիի մահվան պատասխանի դեպքում: Ակնհայտ է, որ ռազմական հարձակման դեպքում ամերիկյան կողմի մեծ քանակությամբ զոհեր կունենա, եթե ոչ՝ կործանարար:

ԱՄՆ-ը կարող է հարվածել 52 թիրախներին, սակայն դրան կարող է հաջորդել Իրանի համաչափ պատասխանը: Հնարավոր է՝ ամերիկյան զինուժն արժանանա «Հազարամյակի մարտահրավեր — 2002» զորավարժության անցանկալի սցենարին կամ «Արծվի ճանկ» գործողությանը: Դե իսկ իրանցիների կողմից ԱՄՆ-ի նկատմամբ վերաբերմունքը դրանից հետո ոչ միայն չի բարելավվի, այլ առավել կվատթարանա, ինչպես «Այաքսի» դեպքում: