«Գենետիկ պատվաստումը» մկներին պաշտպանել է քիմիական զենքից

Ի հեճուկս բոլոր արգելքներին ու խոստումներին՝ ժամանակակից հակամարտություններում կիրառվում են նաև ռազմական թունավոր նյութեր: Դրանք չեզոքացնելու համար անհրաժեշտ է շտապ հակատոքսին կիրառել: Ամերիկյան գիտնականները նոր մեթոդ են մշակել, որը թույլ է տալիս դեղամիջոցն արտադրել անմիջապես օրգանիզմում:

Մարդկանց վրա գործնական փորձարկում դեռ չի իրականացվել: ԱՄՆ բանակի հակաքիմիական պաշտպանության բժշկական հետազոտական ինստիտուտից Նագեշվարարաո Չիլուկուրին և նրա գործընկերները հաղորդել են լաբորատոր մկների վրա արված առաջին հաջող փորձարկումների մասին:

Խոսքը ֆոսֆորաօրգանական միացության մասին է, որը կիրառվում է որպես նյարդակաթվածահարային թունավորող նյութ (զարին, տաբուն, VX կամ «Նովիչոկ»): Այդ տոքսինների թիրախը նյարդերի և մկանային բջիջների միջև ազդանշանների փոխանցման ացետիլհոլինային մեխանիզմն է: Դրա աշխատանքի խախտումը հարուցում է սպազմ, պարալիչ, վատագույն դեպքում՝ շնչառության դադարեցմամբ մահ:

Աթրոպինը և օրգանոֆոսֆատների այլ հակատոքսինները խոչընդոտում են դրանց միավորումը ացետիլհոլինային ռեցեպտորների հետ և օրգանիզմին ժամանակ են տալիս՝ տոքսինի մոլեկուլների չեզոքացման և դուրսբերման համար: Հասկանալի է, որ հակատոքսինը պետք է ընդունել հնարավորինս արագ, բայց նույնիսկ այդ դեպքում նյարդային համակարգը որոշակի կվնասվի:

Այդ իսկ պատճառով ամերիկյան գիտնականները որոշել են այլ ճանապարհ գտնել: Նրանք ուշադրություն են դարձրել պարաոքսոնազ 1-ի ֆերմենտի վրա (Paraoxonase 1, PON1), որը մասնակցում է օրգանոֆոսֆատների չեզոքացմանը: Որոշ ժամանակ առաջ այդ սպիտակուցն արհեստականորեն մշակվել էր արդյունավետության բարձրացման համար և նույնիսկ փորձարկվել էր կենդանիների վրա: Ցավոք, այդպիսի մոտեցումը պրակտիկ չէ. օրգանիզմի իմունային համակարգը հարձակվում է արյան մեջ ֆերմենտ հայտնվելիս և ինքնուրույն է գործում դրա դեմ:

Այդ խնդիրը շրջանցելու համար այս անգամ օգտագործվել է ոչ թե սպիտակուցը, այլ նրա գենը, որը վիրուսային վեկտորի օգնությամբ ներարկվել է լաբորատոր մկների լյարդի մեջ: Իսկապես, շուտով կենդանիների արյան մեջ հայտնաբերվել է «մշակված», ռեկոմբինանտնային PON1-IF11-ի էական քանակություն: Սպիտակուցի մակարդակը կայուն է մնացել մոտ հինգ ամիս՝ կրծողներին դարձնելով թույնի նկատմամբ անզգայուն: Մեկուկես ամսվա ընթացքում մկները ընդունել են մահացու օրգանոֆոսֆատների 9 չափաքանակ՝ ներառյալ զարին և տաբուն:

Թեև գործնական կիրառման համար դեռ վաղ է, Չիլուկուրին և նրա գործընկերները նշել են, որ դրա կարիքը կլինի ոչ միայն մարտի դաշտում: Օրգանոֆոսֆատներով հաճախ են վարակվում սովորական ֆերմերները. այդ միացությունները լայնորեն կիրառվում են որպես միջատասպան: Դրանք այնքան վտանգավոր չեն, որքան ռազմական պայմաններում օգտագործվողները, սակայն կարող են կուտակվել և առաջացնել վտանգավոր թունավորում: Այդ պատճառով «օրգանոֆոսֆատների դեմ պատվաստումը» կարող է անհրաժեշտ և կարևոր դառնալ խաղաղ կյանքում: