Ոստիկանությունը նույնպես կկարողանա գաղտնալսել

ՀՀ Ազգային ժողովը դեկտեմբերի 9-ի նիստում 80 կողմ, 19 դեմ և 0 ձեռնպահ ձայների հարաբերակցությամբ առաջին ընթերցմամբ ընդունել է «Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու վերաբերյալ նախագիծը: Դրանով նախատեսվում է, որ Ոստիկանությունը նույնպես կկարողանա գաղտնալսում իրականացնել:

Ի՞նչ է փոխվելու

Ներկայումս գործող իրավակարգավորումներով գաղտնալսման գործառույթը վերապահված է Ազգային անվտանգության ծառայության համապատասխան ստորաբաժանմանը: Փոփոխության արդյունքում Ոստիկանությունում նույնպես ստեղծվելու է նույնատիպ ստորաբաժանում: Դրանով, ըստ հեղինակի, կխնայվի Ոստիկանության կողմից գաղտնալսում իրականացնելու համար ԱԱԾ-ին դիմելու հետ կապված ժամանակը:

Նախագծի հեղինակ, ԱԺ պատգամավոր Արմեն Խաչատրյանի հիմնավորմամբ` փոփոխության արդյունքում կբարձրանա օպերատիվ-հետախուզական միջոցառման արդյունավետությունը: Սա իր հերթին կնպաստի հանցագործությունների ավելի արագ բացահայտմանը:

Հիմնավորման մեջ նշված է, որ ոչ ակնհայտ պայմաններում կատարված հանցագործությունների մեծ մասի բացահայտման նպատակով Ոստիկանությունն օգտվում է ԱԱԾ-ի հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկման գործառույթից: Այդ նպատակով յուրաքանչյուր դեպքի համար Ոստիկանությունը միջնորդություն է ներկայացնում ԱԱԾ: Փոփոխության արդյունքում Ոստիկանությունում ստեղծվող օպերատիվ-հետախուզական ստորաբաժանումն ինքնուրույն է իրականացնելու այդ ՀԽՎ գործառույթը:

Գաղտնալսում՝ նաև ինտերնետում

Հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկողության միջոցառումը, նախագծի համաձայն, տարածվում է հեռախոսային ֆիքսված ցանցի, բջջային հեռախոսային ցանցի և ինտերնետային հաղորդակցության նկատմամբ:

Դրանք ներառում են խոսակցության ձայնագրում կամ բովանդակության այլ ձևով ամրագրում, հեռախոսահամարի հետ ուղիղ և անուղղակի կապ ունեցած հեռախոսահամարների (այդ թվում` վերահասցեավորված) ճշտում, ժամկետներ, աշխարհագրական վայրը, IP-ն, օգտատերերի անունները, sms-հաղորդագրությունները:

Ազգային ժողովի նիստի ժամանակ հարցը քննարկելիս պատգամավոր Միքայել Մելքումյանը նույնիսկ կատակ-հարց հղեց` նշելով, թե կա՞ն այնպիսի հավելվածներ, օրինակ՝ Viber-ը կամ WhatsApp-ը, որոնց դեպքում տեխնիկապես հնարավոր չէ գաղտնալսել: Նախագծի հեղինակը պատասխանել է, որ նախատեսված է ինտերնետ տիրույթում գաղտնալսում, այդ թվում Messenger-ի և մյուս հավելվածների, ինչը տեխնիկապես հնարավոր է:

Ի՞նչ հիմքով է իրականացվելու գաղտնալսումը

Նախատեսվող փոփոխությունները ՀԽՎ միջոցառումների կամ լիազորությունների ավելացում չեն սահմանում: Այսինքն, գաղտնալսող ստորաբաժանումն այն իրականացնելու համար պարտադիր պետք է ունենար դատարանի որոշումը: Այժմ այդ որոշումը պարտադիր կլինի նաև ոստիկանական համակարգում կատարվող գաղտնալսման համար:

Կան բացառություններ. առանց դատարանի որոշման ՀԽՎ հնարավոր է իրականացնել միայն այն դեպքում, երբ դրա հապաղումը կարող է պետության համար առաջացնել տնտեսական, ռազմական, բնապահպանական և ահաբեկչական վտանգներ: Սակայն այս դեպքում, ինչպես նախկինում, տվյալ ստորաբաժանումը 48 ժամվա ընթացքում դատարան պետք է ներկայացնի գաղտնալսման վերաբերյալ հիմնավորում:

Դատարանի կողից արտակարգ դեպքերի համար գաղտնալսման թույլտվություն տալու դեպքում ՀԽՎ-ն շարունակվելու է, իսկ մերժման դեպքում արդեն իսկ ձեռք բերված ամբողջ տեղեկատվությունը ոչնչացվում է անմիջապես: Պատգամավորի խոսքով՝ գաղտնալսման վերաբերյալ դատարանի վճիռը կայացվում է միայն ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների դեպքում:

Պատգամավորների հարցերին ի պատասխան՝ Խաչատրյանը նշել է, որ գաղտնալսումը համապատասխան ստորաբաժանման կողմից քննության ժամանակ իրականացվող ամենավերջին գործառույթն է: Դրա կարիքն առաջանում է այն դեպքում, երբ օպերատիվ-հետախուզական բոլոր միջոցառումները սպառվել են և այլ տարբերակ չկա: Գաղտնալսումը, նրա խոսքով, իրավապահ կառույցներն իրականացնում են ամենավերջում, երբ առանց դրա հնարավոր չէ բացահայտել հանցագործությունը:

Ինչո՞ւ տալ նաև Ոստիկանությանը. միջազգային փորձ

Նախագծի հեղինակ Արմեն Խաչատրյանը նշել է, որ ՀԽՎ միջոցառման իրականացումը վերապահվել է ԱԱԾ-ին դեռևս 2007թ.: Այն ժամանակ, ընդունելով «Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» ՀՀ օրենքը, ժամանակի Ոստիկանության նկատմամբ անվստահությամբ պայմանավորված է գործառույթը տրվել ԱԱԾ-ին:

Նրա խոսքով` ներկայումս առաջացել է խնդիր՝ գերատեսչությունների կողմից միմյանց հակակշռելու անհրաժեշտության առումով: Այսինքն, Ոստիկանության կողմից իրականացվող օպերատիվ միջոցառումների դեպքում ԱԱԾ-ն ինքնըստինքյան տեղեկանում է Ոստիկանության գործունեությանը: Մինչդեռ անհրաժեշտ է հնարավորություն ընձեռել նաև Ոստիկանությանը` իր աշխատանքն ինքնուրույն իրականացնելու:

«Իմ Քայլը» խմբակցության պատգամավորի հիմնավորմամբ՝ հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկողության գործառույթ, բացի Ազգային անվտանգության մարմիններից, վերապահված է նաև Ոստիկանությանը կամ Ներքին գործերի նախարարությանը Ուկրաինայում, ԱՊՀ մի շարք երկրներում: Դրանցից են Ռուսաստանը, Բելառուսը, Տաջիկստանը:

Հավելենք, որ գաղտնալսում իրականացնելու իրավունք ներկայումս ունեն միայն ԱԱԾ-ն և քրեակատարողական հիմնարկները՝ իրենց տարածքում: Նոր նախագիծը դեկտեմբերի 6-ին է քննարկվել Ազգային ժողովում, դեկտեմբերի 9-ի նիստում ընդունվել է առաջին ընթերցմամբ: Մինչև երկրորդ ընթերցումն ու վերջնական ընդունումը հնարավոր են փոփոխություններ: Դրանք կարող են ներկայացվել պատգամավորների, խմբակցությունների կողմից: