Ցեղասպանության ճանաչման բանաձևն ընդունվել է ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի օրակարգ. (upd.)

ԱՄՆ Կոնգրեսի ներկայացուցիչների պալատն ընդունել է Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևը փակ ընթացակարգով օրակարգ մտցնելու մասին հարցը։ Կոնգրեսականներից 223-ը կողմ է քվեարկել հարցին, 191-ը՝ դեմ։ Հաղորդվում է, որ ընթացակարգի համաձայն՝ բանաձևում այլևս փոփոխություներ չեն կարող մտցվել։

«Արմենպրեսը» հրապարակել է Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, պ.գ.թ. Ռոբերտ Թաթոյանի կողմից բանաձևի՝ անգլերեն բնագրից արված ոչ պաշտոնական թարգմանությունը: Այն ներկայացնում ենք ամբողջությամբ:

Բանաձևը (ոչ պաշտոնական)

«Հաստատելով Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ Միացյալ Նահանգների արձանագրությունները» (Affirming the United States record on the Armenian Genocide) վերնագիրը կրող փաստաթղթում ասված է.

«Քանի որ Միացյալ Նահանգները կարող է հպարտանալ 1915 — 1923 թթ. Օսմանյան կայսրության կողմից 1,5 միլիոն հայերի սպանությունը՝ Հայոց ցեղասպանությունը, ճանաչելու և դատապարտելու, ինչպես նաև հայերին, հույներին, ասորիներին, քաղդեացիներին, սիրիացիներին, արամեացիներին, մարոնիտներին և ցեղասպանությունը վերապրած այլ քրիստոնյաներին փրկություն ցուցաբերելու իր պատմական անցյալի համար,

Քանի որ 1913-1916 թթ. Օսմանյան կայսրությունում Միացյալ Նահանգների դեսպան Հենրի Մորգենթաուն կազմակերպել և առաջնորդել է բազմաթիվ երկրների պաշտոնատար անձանց բողոքի գործողություններն ընդդեմ այն, ինչը նա բնութագրել է որպես կայսրության կողմից «ազգի ոչնչացմանն ուղղված արշավ», և 1915 թ. հուլիսի 16-ին Միացյալ Նահանգների պետքարտուղար Ռոբերտ Լանսինգի կողմից նա հրահանգ է ստացել, որ «Պետքարտուղարությունը հավանություն է տալիս հայկական հետապնդումների դադարեցմանն ուղղված …ձեր գործողություններին»,

Քանի որ նախագահ Վուդրո Վիլսոնը խրախուսել է «Մերձավոր Արևելքի նպաստամատույց» կազմակերպության ձևավորումը, որը հաստատվել է Կոնգրեսի ակտով և որը 1915-1930 թթ. ընթացքում հավաքել է 116,000,000 դոլար (2019 թ. արժեքով՝ ավելի քան 2,500,000,000 ԱՄՆ դոլար) և Սենատն ընդունել է այս կոտորածները դատապարտող բանաձևեր,

Քանի որ Ռաֆայել Լեմկինը, որը 1944 թ. սահմանեց «ցեղասպանություն» եզրույթը և որը կանգնած էր ՄԱԿ-ի «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» կոնվենցիայի ակունքներում, հայկական դեպքը վկայակոչում էր որպես 20-րդ դարի ցեղասպանության ակնառու օրինակ,

Քանի որ, ինչպես ներկայացված է Միացյալ Նահանգների Հոլոքոստի թանգարանում, Ադոլֆ Հիտլերը 1939 թ. իր հրամանատարներին առանց որևէ դրդապատճառի Լեհաստանի վրա հարձակումը հրահանգելու ժամանակ ի չիք դարձրեց բոլոր առարկություններն՝ ասելով. «Ի վերջո, ո՞վ է այսօր խոսում հայերի ոչնչացման մասին»՝ հիմք դնելով հրեաների Ողջակիզման համար,

Քանի որ Միացյալ Նահանգները պաշտոնապես ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը՝ 1951 թ. մայիսի 28-ին Միացյալ Նահանգների Կառավարության կողմից «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» կոնվենցիայի վերաբերյալ Արդարադատության միջազգային դատարան ուղարկված գրավոր հայտարարության, նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի՝ 1981 թ. Ապրիլի 22-ի №4838 հայտարարության և ԱՄՆ Կոնգրեսի երկու պալատների՝ 1975 թ. ապրիլի 8-ի №148 և 1984 թ. սեպտեմբերի 10-ի №247 համատեղ բանաձևերի միջոցով,Քանի որ «Էլի Վիզելի Ցեղասպանության և վայրագությունների կանխարգելման մասին» 2018 թ. օրենքով վայրագությունների կանխարգելումը սահմանվում է որպես Միացյալ Նահանգների ազգային շահ, ինչպես նաև հաստատվում է, որ Միացյալ Նահանգների քաղաքականությունն է Միացյալ Նահանգների կառավարության մակարդակով իրականացնել ռազմավարություն, որն ուղղված է հնարավոր վայրագությունների բացահայտմանը, կանխմանն ու արձագանքմանը՝ «դիվանագիտական արձագանքի և արտաքին օգնության արդյունավետ օգտագործումն ուժեղացնելու միջոցով՝ համապատասխան անցումային արդարադատության միջոցառումներին աջակցելու, ներառյալ նախկին ոճրագործությունների համար քրեական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով»:

Արձանագրելով վերոնշյալը՝ հաստատում ենք, որ Ներկայացուցիչների պալատի կարծիքով Միացյալ Նահանգների քաղաքականությունն է՝

1) ոգեկոչել Հայոց ցեղասպանությունը` այն պաշտոնապես ճանաչելու և հիշատակելու միջոցով,

2) մերժել Միացյալ Նահանգների կառավարությանը՝ Հայոց ցեղասպանության կամ որևէ այլ ցեղասպանության ժխտման մեջ ներգրավելու, ներառելու կամ որևէ այլ կերպ առնչելու փորձերը, և

3) խրախուսել Հայոց ցեղասպանության փաստերի՝ ներառյալ մարդասիրական օգնության գործում Միացյալ Նահանգների դերի և մարդկության դեմ ներկայումս իրականացվող հանցագործությունների ու Հայոց ցեղասպանության միջև առնչությունների վերաբերյալ կրթությունը և հանրային իրազեկվածությունը»: (Ավարտ)

Քիմ Քարդաշյանի կոչը

Հիշեցնենք՝ հոկտեմբերի 29-ին ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատը քննարկում է Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին բանաձևը: Այդ կապակցությամբ կոչերով են հանդես եկել շատ հայտնիներ, այդ թվում՝ Քիմ Քարդաշյանը:

Հայազգի հեռուստաաստղը Երևան կատարած այցելության ժամանակ նշել էր, որ իր պարտքն է՝ ԱՄՆ բարձրագույն մարմիններում բարձրացնել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցը:

Ներկայացուցիչների պալատի կողմից օրակարգում ընդգրկված բանաձևի վերջնական ընդունումը, հաղորդվում է, կայանալու է ավելի ուշ: Shesht.am-ը կլրացնի հրապարակումը՝ քվեարկության վերջնական արդյունքներն ստանալուց հետո:

UPD 1. ԱՄՆ Կոնգրեսի ստորին՝ Ներկայացուցիչների պալատը 405 կողմ և 11 դեմ ձայների հարաբերակցությամբ ընդունել է Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին բանաձև: Հաղորդվում է, որ այն դեռևս իրավաբանական՝ այսինքն պարտադիր կիրառման օրենքի ուժ չունի: Հաջորդիվ բանաձևը պետք է վավերացվի Սենատի կողմից, իսկ վերջնական փուլը վերապահված է ԱՄՆ նախագահին, որի վավերացումից հետո միայն բանաձևն օրենքի ուժ կստանա:

UPD 2. Աշխարհի հայերը Միացյալ Նահանգներին և բանաձևի հեղինակներին շնորհակալություն են հայտնել այն ներկայացնելու և ընդունելու համար:

UPD 3. ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևի ընդունումից հետո Թուրքիայում Միացյալ Նահանգների դեսպան Դևիդ Սեթերֆիլդը կանչվել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարություն:

Հաղորդվում է, որ ԱՄՆ դեսպանին թուրքական իշխանություններն իրենց դժգոհությունն են հայտնել ընդունված բանաձևի կապակցությամբ: Անկարան Վաշինգտոնին սպառնացել է հարաբերությունների վատթարացմամբ, նշել, որ բանաձևի ընդունումը վնասում է երկու երկրների միջև ռազմավարական գործընկերությանը:

UPD 4. Բանաձևը, ճանաչումից բացի, կոչ է անում միջոցներ ձեռնարկել Ցեղասպանության ժխտման դեմ, կրթական ծրագրերի միջոցով խրախուսել Ցեղասպանության մասին տեղեկացվածությունն ու հանրային ընկալման մեծացումը: Դեմոկրատ կոնգրեսական Սթենի Հոյերը նշել է, որ Թուրքիան չի հետևել Գերմանիայի օրինակին և չի ճանաչել Ցեղասպանությունը: Նրա խոսքով՝ բանաձևը հակաթուրքական չէ: Այն պատմական իրադարձության մասին է, որի չճանաչման դեպքում նման ոճիրները կարող են կրկնվել:

Կոնգրեսականները բանաձևի ընդունումը կապել են Սիրիայում թուրքական զինուժի ռազմագործողությունների հետ՝ նշելով, որ անթույլատրելի է նմանատիպ հանցագործությունների շարունակությունը քրդերի նկատմամբ:

Արցախի արտգործնախարար Մասիս Մայիլյանը, ով քվեարկության ժամանակ ներկա է եղել Ներկայացուցիչների պալատում, նշել է, որ բանաձևը նպաստում է տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության ապահովմանը։

Ավելի վաղ անդրադարձել էինք ԱՄՆ-ի կողմից ցեղասպանության ճանաչման հարցին: Հիշեցնենք, որ ճանաչումը կարող է հանգեցնել Թուրքիայի կողմից ընդունման, սակայն հողերի վերադարձի և փոխհատուցման հարցերը կարող են վճռվել միջազգային դատարաններով: Այս փուլի համար ճանաչումն ունի հիմնականում ազդարարման նշանակություն, իսկ հաջորդիվ քայլերը կբխեն միջազգային հետագա հարաբերություններից: