Ֆիզիկոս-տեսաբան Մեթ Կապլանը Աշխարհի վերջի մասին նոր վարկած է առաջ քաշել

Երբեմնի Մեծ պայթյունի արդյունքում ձևավորված տիեզերքը, ամենայն հավանականությամբ, կավարտվի ցավալի կերպով՝ աստիճանաբար մարելով տրիլիոնավոր տարիների ընթացքում: Տիեզերքի վերջնական ճակատագիրը դեռևս քննարկվում է, սակայն հիմնական հիպոթեզերից մեկն այն է, որ աշխարհը կբախվի «ջերմային մահվան»: Ըստ էության՝ բոլոր աստղերը կսառչեն և կմահանան, սև խոռոչները կգոլորշիանան, իսկ Տիեզերքի անսահման ծավալումն այնպես կձգի իրականության հյուսվածքը, որ մնացած ենթաատոմային մասնիկները հազվադեպ կունենան միմյանցից գեթ մի քանի պարսեկ (աստղերի հեռավորության չափման միավոր) հեռավորությամբ թռչելու հնարավորություն:

Սակայն այդ՝ ըստ էության՝ մահացած Տիեզերքում դեռևս կարող են տեղի ունենալ որոշակի գործընթացներ: Ֆիզիկոս-տեսաբան Մեթ Կապլանի (Իլինոյսի համալսարան) հաշվարկներով՝ վերջին հետաքրքիր իրադարձությունները, որոնք երբևէ տեղի կունենան, սև թզուկների պայթյուններն են լինելու. դրանք աստղեր են, որ դեռևս գոյություն չունեն:

Ներկայումս գերնոր աստղերի պայթյունները զանգվածեղ աստղերի ավարտ են ազդարարում: Երբ այդ հսկայական ջերմամիջուկային ռեակտորներում վառելիքն ավարտվում է, աստղը կործանվում է սեփական ծանրության ուժից՝ արձակելով գործընթաց, որն ուղեկցվում է մեծ քանակությամբ էներգիայի առանձնացմամբ: Պայթյունից հետո միջուկի մնացած մասերի տեղում առաջանում է նեյտրոնային աստղ կամ սև խոռոչ:

Փոքր զանգվածով աստղերը, ինչպիսին է Արեգակը, դրա փոխարեն կծավալվեն՝ հասնելով կարմիր հսկաների չափերի, ապա կրկին կսեղմվեն՝ սպիտակ թզուկների չափով: Քանի որ այդ սպիտակ թզուկները սովորաբար զանգված չեն ունենում, որպեսզի դառնան գերնոր, աստիճանաբար նրանց ջերմաստիճանը նվազելու է: Երբ դա տեղի ունենա, նրանք «կսառչեն»՝ վերածվելով սառը սև թզուկային աստղերի:

Հաշվարկվել է, որ այդ գործընթացը տրիլիոնավոր տարիներ կտևի, իսկ քանի որ Տիեզերքի տարիքն «ընդամենը» 13,4 մլրդ տարի է, գիտնականները դեռևս խելամիտ ապագայում սև թզուկների առաջացում չեն սպասում: Հայտնի սև թզուկներից ամենատարեցները դեռևս վառ շողում են տիեզերքում:

Համարվել է, որ սև թզուկն աստղի պատմության ավարտն է, սակայն, Կապլանի խոսքով, այդ մարմիններում դեռևս որոշակի կյանք կա: Նրա իմաստը շատ ցածր ջերմաստիճաններում միջուկային սինթեզի գոյության հնարավորությունն է: Գիտնականի խոսքով՝ սառը միջուկային սինթեզը հնարավոր է քվանտային թունելավորման երևույթի շնորհիվ: Դա նշանակում է, որ մասնիկը երբեմն կարող է «թունելավորել» արգելափակոցի միջով, ինչի հաղթահարման համար սովորաբար էներգիան չի բավականացնում: Այդ դեպքում սև թզուկի միջուկները կարող են ինքնաբերաբար միասին թափվել, նույնիսկ եթե դրա համար բավարար էներգիա չունենան: Մեթ Կապլանի խոսքով՝ այդ ռեակցիաները հսկայական ժամանակ են տևում՝ միլիոնավոր տարիներ:

Արդյունքում սև թզուկի մեջ կձևավորվի երկաթ՝ միակ տարրը, որը կարող է ձևավորվել նման սինթեզի պարագայում: Վերջնարդյունքում սև թզուկը կսեղմվի սեփական զանգվածից և գերնորի նման կպայթի: Կապլանի գնահատմամբ՝ այդպիսի եզրափակիչ է սպասվում այսօր պայծառ աստղերի մինչև 1%-ին:

Կապլանը նշել է, որ միայն ամենազանգվածեղ սև թզուկները (Արեգակին 1,2-1,4 անգամ գերազանցող) կպայթեն: Նույնիսկ շատ դանդաղ միջուկային ռեակցիաների դեպքում մեր Արեգակը դեռևս չունի բավարար զանգված, որպեսզի երբևէ, նույնիսկ հեռավոր ապագայում, պայթի գերնորի նման:

Գիտնականի գնահատմամբ՝ այդպիսի առաջին պայթյունը տեղի կունենա 10-ը 1100-ում մակարդակ տարիներ հետո (միավոր, որին հետևում է 1100 հատ զրո): Լույսի այդ վերջին շնչից հետո, ինչ որ մնա աշխարհում, չի կարողանա պայթել կամ շողալ:

Կապլանը եզրափակել է, որ դժվար է դրանից հետո ինչ-որ բան պատկերացնելը: Սև թզուկի գերնոր աստղը կարող է վերջին հետաքրքիր իրադարձությունը լինել, որը տեղի կունենա Տիեզերքում: Գիտնականի խոսքով՝ դրանք պատմության ամենավերջին գերնորերը կլինեն: