Բնական կտորեղենը կարող է ավելի վտանգավոր լինել, քան՝ սինթետիկը

Բամբակե կամ պոլիէսթերից պատրաստված մարզաշապիկ գնելիս հաճախ գումարային առումով նախընտրելի է երկրորդը, մինչդեռ ընդունված է համարել, որ բնականը՝ բամբակը, ավելի որակյալ է: Սակայն եթե խորությամբ դիտարկենք նրանց բնութագրերը, կտեսնենք, որ բամբակե կտորում առողջության համար վտանգավոր նյութերն ավելի շատ են:

Բնական և սինթետիկ կտորեղենի համաշխարհային արտադրությունը վերջին 20 տարում առնվազն կրկնակի աճել է: Նորաձևությունը, որոշակի տեսակների հագուստի կրումը բազմաթիվ աշխատատեղեր են ապահովում թեթև տեքստիլ արդյունաբերության ոլորտում: 2018թ. կովեյերներից դուրս են եկել 107 մլն ապագա շապիկներ, տաբատներ, շալեր, այլ հագուստ ու պարագաներ: Կանխատեսվում է, որ 2030թ. արտադրվելու է շուրջ 145 մլն տոննա թել:

Սակայն ուշագրավ տեղեկությունները ոլորտի մասին հաջորդիվ են: Մեքենայական մեկ լվացքը ցանկացած պարագայից վերցնում է մինչև 10 մլն կտորե թել: Դրանք խողովակներով հայտնվում են գետերում, լճերում, ծովերում ու օվկիանոսներում: Տեքստիլ թելերը մարդածին ամենատարածված թելերն են, որոնք հանդիպում են շրջակա միջավայրում:

Միևնույն ժամանակ՝ սինթետիկ նյութերն արտադրվում են կրկնակի անգամ շատ: Ուստի բնապահպանները գոհունակությամբ չեն դիտում առևտրի կենտրոնների հաճախորդներին: Մինչև վերջերս բնապահպանները վստահ էին, որ համաշխարհային օվկիանոսն աղտոտող թելերի մեծ մասը միկրոպլաստիկներն են՝ սինթետիկան:

Հարավային Աֆրիկայի Քեյփթաունի համալսարանից Պիտեր Ռայանի ղեկավարությամբ անցկացված նոր հետազոտությունը հերքում է այդ ենթադրությունը: Ռայանը և նրա գործընկերները վերցրել են շուրջ 2000 նմուշի թելեր՝ տարբեր օվկիանոսներից, ու հայտնաբերել են, որ նրանց մեծ մասը բնական ծագում ունեն:

Փոքր՝ մինչև 1 մմ երկարությամբ թելերը մասնագետները վերցրել են Խաղաղ, Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսներից, Միջերկրական ծովից: Հավաքված նյութը տեղավորվել է ջրի 916 նմուշի մեջ: Ինֆրակարմիր սպեկտրոմետրիայի մեթոդով հետազոտողները որոշել են, թե ինչ թելեր են հավաքվել օվկիանոսներից ու ծովից: Պարզվել է, որ պլաստիկը՝ պոլիէսթերը և նեյլոնը, կազմում է ընդամենը 8,2%: 50%-ը բամբակ է եղել, 29,5%-ը՝ ավատ և կանեփ, և 12,2%-ը՝ կենդանական ծագման՝ բուրդ ու մետաքս:

Ուշագրավ է, որ սինթետիկայի և բնական կտորի հարաբերակցությունը 2:1 է, սակայն օվկիանոսներում լողում են հիմնականում բնական և կենդանական ծագման թելեր: Գիտնականները ենթադրում են, որ բնական թելերը դանդաղ են տարրալուծվում, քան նախկինում համարվել է: Բնական ջրերից հանված նմուշների մեծ մասում նախորդ տասնամյակների նորաձևության մնացորդներ են, երբ բամբակը, ավատը, բուրդը և մետաքսն արդիական էին: Հնարավոր է՝ մեղավորությունը քիմիական նյութերինն է, որոնցով պատվել են բնական կտորները՝ երկար ծառայելու համար:

Ինչպիսի՞ն են հետևանքները: Բնական թելերի ազդեցությունը կենդանի օրգանիզմների և էկոհամակարգերի վրա դեռևս չի ուսումնասիրվել այն ոգևորությամբ, ինչ՝ սինթետիկների ազդեցությունը: Սակայն փոքր կտորների ջրամբարներում, օվկիանոսներում ու օդում, նշանակում է՝ սննդում, ջրում, թոքերում, չգիտես՝ ինչու, անվտանգ է թվում: