Այսօր ՀՀ Սահմանադրության տոնն է. ի՞նչ ճանապարհ է անցել Մայր օրենքը — Շեշտ.am (shesht.am)
12 rope
Խմբագրություն

Aysor HH Sahmanadrutyan tonn e. i՞nch tshanaparh e antsel Mayr orenqe

Sepakan iravakan hamakarg, ev arajin hertin՝ sahmanadrutyun unenalu irakan naxadryalner stextsvel ein naeւ 1918 t.

Hayastani Hanrapetutyan Sahmanadrutyunn endunvel e 1995t. hulisi 5-in` hamazhoxovrdakan hanraqvei ardyunqum: Ayd e pattshare, or hulisi 5-e hrchakvel e petakan ton eւ nshvum e amen tari։

Hayastani Hanrapetutyunum goyutyan entatsqum 3 angam Sahmanadrakan hanraqven antskatsvel e anxapan ev miayn mek angam e tapalvel ayn։ Mayr orenqn endunumits heto erku angam popoxutyan e entarkvel hanraqveneri ardyunqum` 2005t. noyemberi 27-in ev 2015t. dektemberi 6-in։

Sahmanadrutyan popoxutyunnere

1995t.-in hamazhoxovrdakan hanraqveov endunvats Sahmanadrutyune popoxelu arajin kariqn i hayt ekav 2003t-in` ayn banits heto, erb Hayastani Hanrapetutyunn andamaktsets evropayi xorhrdin։ Sa hents ayn ezaki depqn er, erb popoxutyunneri naxagitse chendunvets:

2003-i Sahmanadrakan hanraqven hamenkav xorhrdaranakan entrutyunneri het, ev, terevs, hents ayd pattsharov el arajarkvox popoxutyunnern antesvetsin enddimadir uzheri koxmits։ Arajarkvox popoxutyunneri naxagitse mitvats er havasarakshrelu ishxanutyan tshyuxeri liazorutyunnere։ 1995-in endunvats Sahmanadrutyamb karavarutyun dzevavorelu liazorutyune verapahvats er HH naxagahin, isk AZh-n miayn hastatum er karavarutyan tsragire։

Nor naxagtsov arajarkvum er hetevyal karge․ ete xorhrdarane cher endunum naxagahi arajarkats karavarutyan kazme, iravunq er stanum inqnuruyn entrel varchapetin, ori het naxagahe stipvats kliner hashvi nstel։ Minchder gortsox Sahmanadrutyamb naxagahe tsankatsats pahi iravunq uner tsrel Azgayin zhoxove։ Batsi ayd, 1995-i Sahmanadrutyamb naxagahn er handisanum erkri anvtangutyan u datakan hamakargi ankaxutyan erashxavore։ Arajarkvox naxagitsn ayd liazorutyunnere verapahum er hents Sahmanadrutyane։ Aynuamenayniv, hanraqven tapalvets։

2005t. popoxutyunnerov naxagahi liazorutyunneri mi mase poxantsvetsin karavarutyann u varchapetin, isk 2015t. popoxutyunnerov՝ Hayastani Hanrapetutyunn antsum katarets karavarman xorhrdaranakan modeli։ Dranov sahmanvets Naxagahi ev Varchapeti entrutyan nor karg, est ori՝ nrants entrelu e arden Azgayin Zhoxove։

Patmakan aknark

Sepakan iravakan hamakarg, ev arajin hertin՝ sahmanadrutyun unenalu irakan naxadryalner stextsvel ein naeւ 1918 t. Hayastani I Hanrapetutyan hrchakmamb, sakayn ankaxutyan erkusukes tarin bavarar cher artaqin ev nerqin qaxaqakan, tntesakan ev humanitar olortnerum tsanraguyn iravitshakum gtnvox petutyan hamar՝ sepakan sahmanadrutyun mshakelu ev endunelu։

Haykakan qaxaqakan kyanqum arajin Sahmanadrutyunn endunvel e 1922t. petrvari 3-in HXSH banvorneri, gyuxatsineri ev karmirbanakayaninneri deputatneri xorhurdneri arajin hamagumarum։ XSHM-i ev Andrfederatsiayi kazmavorumits heto HXSH sahmanadrutyune popoxvel ev lratsvel e, ev 1925 t.-in HXSH xorhurdneri 4-rd hamagumare vaveratsrel e ayd popoxutyunnern u lratsumnere։

HXSH erkrord sahmanadrutyunn endunvel e 1937 t. marti 23-in HXSH xorhurdneri 9-rd artakarg hamagumarum, isk errorde՝ 1978 t. HXSH 9-rd gumarman Geraguyn xorhurdi artahert nstashrjanum։

Isk endhanrapes zhamanakakits imastov sahmanadrutyun՝ orpes petutyan grvats himnakan orenq, arajin angam endunvel e Amerikayi Miatsyal Nahangnerum՝ 1787 tvakani septemberi 17-in Filadelfiayum։ Hamarvum e ashxarhum gortsox amenapoqr Sahmanadrutyune. ayn kazmvats e endamene yot hodvatsnerits։ Endunman pahits qsanyot popoxutyun e mttsvel, oronq nra anbazhan masn en kazmum։ Storeւ AMN Sahmanadrutyan popoxutyunnern en՝

AMN Sahmanadrutyan popoxutyunnere
AMN Sahmanadrutyan popoxutyunnere

evropayum arajin sahmanadrutyunnern endunvel en 1791 t.՝ mayisi 3-in՝ Lehastanum, isk nuyn tarva septemberi 3-in՝ Fransiayum։

Hnaguyn Sahmanadrutyunnere

Sakayn «sahmanadrutyun» termine shat aveli hin patmutyun uni։ Endunvats e asel, or termine tsagum e latinakan «constitution» barits, ore nshanakum e «sahmanum», «karutsvatsq»։ Isk derevs Q.a. 4-rd darum antik huyn mtatsox Aristotele «sahmanadrutyun» haskatsutyunn ogtagortsum er petutyan karutsvatsqi, petakan ishxanutyan ardyunavet kazmakerpman, nra՝ zhoxovrdavarakan ev ardaratsi linelu masin xoselis։ Hin Hunastanum ev Hin Hromum erkar zhamanak sahmanadrutyun ein kochvum naev kaysreri, miapetneri endunats iravakan aktere։

Haykakan irakanutyunum arandznanum e 5-rd darum Vachagan tagavori naxadzernutyamb endunvats «Kanonakan sahmanadrutyune»։ Vachagane Nvarsaki 484 t. paymanagrits heto Artsax-Oւtiq ishxanutyune hrchakel er orpes tagavorutyun, ore tshanachvel er Parskastani koxmits։ Kanonakan sahmanadrutyune hatkanshakan e ayn arumov, or mshakvel ev endunvel e zhamanaki ashxarhik ev hogevor ishxanutyan nerkayatsutsichneri layn endgrkmamb։ Ayduhanderdz, Vachagan tagavori Axven amaranotsum endunvats Kanonakan sahmanadrutyune himnakanum kargavorum er hogevor kyanqi haraberutyunnere։

Hayots patmutyan mej Sahmanadrutyan naxagtsman amenahamardzak pordzerits e 18-rd darum Hayastani azatagrutyan Madrasi xmbaki, masnavorapes՝ Shahamir Shahamiryani koxmits sharadrvats «Orogayt paratse»։ Ayn miazhamanak ev՛ Hayastani azatagrutyan tsragir er, ev՛ apaga ankax Hayastani sahmanadrutyan naxagitse։ «Orogayt paratse» amboxjutyamb himnvats er zhamanaki arevmtaevropakan lusavorakan gaxaparneri vra։ Hratarakvel e Madrasum, Shahamir Shahamiryani ordi Hakobi anunov, 1788-89-in (teev titxosatertin nshvats e 1773 t.)։

Naxagtsov naxatesvum er hrchakel bolor qaxaqatsineri havasarutyune orenqi arjev, nrants andzi, xosqi, davananqi ev gortsuneutyan liakatar azatutyune։ Naxatesvum er geraguyn ev orensdir ishxanutyune verapahel entrovi marmnin (parlamentin)՝ Hayots tane, orn el petq e kazmavorer gortsadir ishxanutyune՝ Naxararutyune։ Verjins petq e baxkatsats liner naxararits (naxagah) ev 12 texakalnerits։ Naxarare petq e hamarver naev erkri artaqin gortseri patasxanatun ev zinvats uzheri geraguyn hramanatare։ Karavarutyune linelu er Hayots tan verahskoxutyan nerqo, orn el iravunq petq e unenar poxelu karavarutyune։

Naxagtsov arajarkvum er naev datakan hamakargi karutsvatsqe ev iravasutyune, naxatesvum er ekexetsu arandznatsume petutyunits, dprotsi arandznatsume ekexetsuts։ Naxatesvum er partadir krtutyun՝ arants seri tarberutyan։

Ayduhanderdz, inchpes 17-18-rd darum naxadzernvats՝ Hayastani azatagrutyan mi sharq pordzere, aynpes el Madrasi xmbaki tsragire, tsavoq, mnats ankatar, isk «Orogayt paratse»՝ txti vra։

Amenaentertsvatse

[miniorange_social_login]

Meknabanutyunnere

Գրել մեկնաբանություն
Hastateq
Mutq gortseq
Մուտք գործելով Դուք համաձայնվում եք կայքի օգտագործման օրենքների հետ.