Մոլորակային պաշտպանություն. ի՞նչ անել, եթե Երկրի ուղղությամբ աստղակերպ թռչի

Իր գոյության ողջ ընթացքում մեր մոլորակն անհամար անգամներ բախվել է աստղակերպերի ու գիսաստղերի հետ: Նրա երիտասարդության շրջանում դա հաճախ է տեղի ունեցել և բազմիցս աղետալի հետևանքներ կրել: Ավելի ուշ այդպիսի երևույթները նվազել են, բայց ժամանակ առ ժամանակ տեղի են ունենում: 65 մլն տարի առաջ Երկրի վրա ընկած 10 կիլոմետրանոց երկնային մարմինը վերջ է դրել դինոզավրերի դարաշրջանին, իսկ 1908թ. գիսաստղային միջուկը պայթել է Պոդկամեննայա Տունգուսկայի վրա:

Տիեզերքից սպառնացող վտանգի մասին խոսվում է արդեն մի քանի հարյուրամյակ: 17-րդ դարի վերջին այդ վտանգի մասին մտածել է անգլիացի աստղագետ Էդմոնդ Հալլեյը, ում անունով էլ կոչվել է ամենահայտնի գիսաստղը: 1694թ. նա Լոնդոնի արքայական համայնքում նշել է, որ հսկայական գիսաստղի անկումը կարող է ոչնչացնել կյանքը Երկրի վրա: 130 տարի անց Ջորջ Գորդոն Բայրոնը հանգել է այն մտքին, որ մարդկությունը գիսաստղից կարող է պաշտպանվել գոլորշու օգնությամբ: Մեր օրերում առաջարկվում են առավել լուրջ մեթոդներ՝ ջերմամիջուկային և կինետիկ զենքերից մինչև երկնային «ագրեսորի» հետագծի փոփոխություն՝ քարշակային շարժիչների և նույնիսկ արևի լույսի օգնությամբ:

Որքան էլ տարօրինակ թվա՝ տիեզերական պաշտպանության առաջին մանրամասն մշակված նախագծերը կազմվել են ոչ թե զինվորականների, այլ Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի ուսանողների և ասպիրանտների կողմից՝ պրոֆեսոր Պոլ Սենդորֆի ղեկավարությամբ: 1967թ. գարնանը Սենդորֆը լսարանին առաջարկել է Երկիրն Իկարուս աստղակերպի հետ ենթադրյալ հանդիպումից փրկելու միջոց փնտրել: Սպասվում էր, որ աստղակերպը հաջորդ տարի մոտենալու է Երկրին (մոտ 6,5 մլն կմ): Խնդիրն այնպես էր դրված, որ Իկարուսը, իբր, 1968թ. հունիսի 19-ին ընկնելու է Ատլանտյան օվկիանոսում՝ Ֆլորիդայից 3 հազար կմ հեռավորության վրա: Ուսանողները պետք է մտածեին աղետի կանխման ծրագիր՝ մինչև սահմանված ժամկետը:

Ահեղ Իկարուսը

Ներկայումս հայտնի է, որ Իկարուսը (Իկարուս 1566) շուրջ 1,5 կմ երկարություն ունի և 2,9 մլրդ տոննա քաշ: 1967թ. այդպիսի տվյալներ դեռ չկային, իսկ աստղակերպի չափերը գնահատվել են մոտավորապես (օրինակ՝ քաշը համարել են 380 մլն-ից մինչև 17 մլրդ տոննա): «Փրկության ծառայությունը» հաշվարկել է, որ Իկարուսի ոչնչացման համար անհրաժեշտ է ջերմամիջուկային պայթյուն՝ 1000 մեգատոննա THT հզորությամբ: Նման հզորությամբ ջրածնային մարտագլխիկների և նրանց տեղափոխման համար անհրաժեշտ հրթիռ-հսկաների բացակայության պատճառով այս տարբերակը համարվել է ոչ իրատեսական: Որպես այլընտրանք՝ Սենդորֆի ուսանողները որոշել են Իկարուսին հարվածել 6 հատ 100 մեգատոննայանոց մարտագլխիկներով, որոնք կարող էին հասցնել պատրաստել անհրաժեշտ ժամկետում:

Դրանց տեղափոխման համար ընտրվել է ամերիկյան հզոր տիեզերանավը՝ Saturn V-ն, որը մշակվել էր Apollo ծրագրի համար: Ենթադրվել է, որ տիեզերքից անկասելի վտանգի դեպքում ամերիկյան օդատիեզերական կորպորացիաները կկարողանան մոբիլիզացնել արտադրական ռեսուրսները և մեկ տարվա ընթացքում կառուցել այդպիսի 9 հրթիռ: 3 հատ «Սատուրն» նախատեսվել են փորձնական արձակումների, մյուս 6-ը՝ Իկարուսին հարվածելու համար:

Բաժանել մասերի

Աստղակերպի չեզոքացումը նախատեսվել է անցկացնել 2 փուլով: 1968թ. ապրիլի 7-ից մինչև մայիսի 17-ը երկշաբաթյա պարբերականությամբ պետք է տիեզերք ուղարկվեին 4 հրթիռներ՝ Երկրից 32-12 մլն կմ հեռավորության վրա Իկարուսին հարվածելու համար: Մարտագլխիկները նախատեսվել են պայթեցնել աստղակերպի՝ 30 մ խորության վրա: Հաշվարկը կատարվել է այնպես, որ հզոր ջերմամիջուկային պայթյուններն աստղակերպից կառանձնացնեն հսկայական զանգվածը՝ տարածելով այլ ուղղություններով: Հաջողելու դեպքում հնարավոր կլինի փոխել Իկարուսի հետագիծը: Նույնիսկ ակնկալվել է, որ պայթյունները կարող են Իկարուսը մասնատել առանձին մասերի, սակայն այդ ամենը մոտավոր է գնահատվել՝ հաշվի առնելով, որ աստղակերպի զանգվածի, կառուցվածքի մասին տեղեկությունները շատ չեն:

Հաշվարկները, սակայն, ցույց են տվել, որ արձակումների առաջին փուլի հաջողությունը երաշխավորված չէ: Ուստի Սենդորֆի խումբն առաջարկել է հունիսի 14-ին ևս 2 հրթիռ արձակել՝ Երկրից մի քանի միլիոն կմ հեռավորության վրա դիմավորելու համար: Սպասումների համաձայն՝ այդ պայթյունները պետք է աստղակերպը բեկորների բաժանեն, որոնք Երկրին նվազագույն վնաս հասցնեն, քան ամբողջականը:

90% կամ ավելի քիչ

«Իկարուս» ծրագիրն ավարտվել է շուրջ կես դար առաջ: Այդ ժամանակից ի վեր նմանատիպ խնդիրներ լուծել են նաև այլ կոլեկտիվներ, ընդհուպ մինչև կատարելագորված սարքավորումներով՝ մանրակրկիտ համակարգչային մոդելավորմամբ: Սակայն Մասաչուսեթսի ուսանողների աշխատանքը պատմության մեջ մնացել է որպես այդպիսի առաջին հետազոտություն: Նրանց ղեկավարը համարել է, որ ծրագրի իրականացման դեպքում հաջողության հավանականությունն առնվազն 90% կկազմի: Ժամանակակից փորձագետները հակված են մտածելու, որ այդ գնահատականն էականորեն գերազանցված է. խոսքն, ամեն դեպքում, վերաբերում է կես դար առաջվա տիեզերական տեխնոլոգիաներին: Սակայն կարևոր է, որ այն գործնականում կիրառելու անհրաժեշտություն չի առաջացել:

Հավելենք, որ սույն թվականի մայիսի 27-ի երեկոյան, ժամը 23:00-ի մոտակայքում, Հայաստանի երկնքում՝ Հրազդան-Հանքավան հատվածում, շատ վառ երկնաքար է պայթել ու ընկել անտառային տարածքում: Հազվադեպ երևույթն արձանագրվել է տեսախցիկով: