Օձերն ինքնապաշտպանության համար չեն թունավոր դարձել

Ամեն տարի թունավոր օձերի խայթոցից մահանում է 100 հազարից ավել մարդ: Գոյություն ունի թունավոր օձերի 700-ից ավելի տեսակ, և նրանցից ոչ մեկը չի հարձակվում մարդկանց վրա միայն ինքնապաշտպանության համար: Նման միջոցը շատ արդյունավետ է և թե՛ մեզ, թե՛ բազմաթիվ խոշոր կենդանիների ստիպում է հեռու մնալ օձերից: Զուր չէ, որ կենսաբանները մինչ օրս չեն կարողացել պարզել, թե հատկապես ինչի համար են օձերն ի սկզբանե սկսել օգտագործել թույնը՝ հարձակմա՞ն, թե՞ պաշտպանության:

Հանելուկի պատասխանը, կարծես, գտել է Սուոնսիի բրիտանական համալսարանից Վոլֆգանգ Վյուստերի թիմը: Գիտնականները նշել են, որ ցանկացած «պաշտպանական» թույնի առանցքային հատկանիշը պետք է լինի ցավային շոկի առաջացման մեծ արագությունը. միայն այդ դեպքում գիշատիչն իսկույն կդադարեցնի հարձակումը և օձին հանգիստ կթողնի: Սակայն եթե թույնն աստիճանաբար է գործում՝ ոչ անմիջապես ցավ առաջացնելով, ապա այն քիչ օգտակար կլինի այսրոպեական պաշտպանության համար:

Այդ ժամանակ Վյուստերը համահեղինակների հետ միասին առցանց հարցում է անցկացրել մասնագետ-հերպետոլոգների, այն մարդկաց, ովքեր կենդանի բնության մեջ աշխատում են թունավոր օձերի հետ, ինչպես նաև սողուններին սիրողական պահող մարդկանց շրջանում: Ընդհանուր առմամբ հարցմանը մասնակցել է շուրջ 400 մարդ՝ տարբեր երկրներից:

Գիտնականները ստացել են թունավոր օձերի մոտ 600 խայթման և ցավային զգացումների զարգացումների մասին: Ինչպես պարզվել է, որ նրանցից շատ քչերի մոտ է բավարար չափով ցավը միանգամից զգացվել: Օրինակ, հնդկական վտանգավոր բունգարուսը (կրայթ) նույնիսկ անցավ է խայթում, որ չի էլ զգացվում՝ հաճախ շփոթելով անվնասի հետ. իսկ հետո արդեն ուշ է լինում:

Ավելին, դիտարկելով նման հետևանքի հանգեցնող այդ խմբի էվոլյուցիոն տիրույթում օձերի դիրքը՝ կենսաբանները նկատել են, որ եթե մի տեսակի խայթոցն ուժգին ցավ է առաջացնում, ապա նրա «նախնիների» մոտ այդ հատկանիշն արագ թուլանում է:

Հետազոտության հեղինակներից Կևին Էրբաքլը նշել է, որ արդյունքները ցույց են տալիս, որ թունավոր օձերի էվոլյուցիայում այդ գործառույթն էական դերակատարում չի ունեցել, թեև կան հետաքրքիր բացառություններ, ինչպիսին թքող կոբրան է: Նրան երկրորդել է Վոլֆգանգ Վյուստերը՝ նշելով, որ կարող է թվալ, թե սեփական կյանքի փրկությունը կարող է ուտելիք հայթայթելուց ավելի կարևոր լինել, սակայն, ինչպես երևում է, հենց սննդակարգն էլ պայմանավորել է թույնի էվոլյուցիան օձերի մոտ: