Երբ հարձակվում են «զոմբիները». Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի դասերից
Թե ինչ տեսակի թմրամիջոց են օգտագործել Լեռնային Ղարաբաղում կռված վարձկանները, հայտնի չէ: Հավանական է համարվում, որ թուրք զինվորականները նրանց կարող էին տրամադրած լինել այնպիսի միջոցներ, որոնք կիրառվում են ռազմական գերտերությունների բանակներում:
Լրատվական գործակալություններից և Լեռնային Ղարաբաղում կռվող բազմաթիվ հայ կամավորականների պատմություններից հայտնի է, որ հակառակորդի հարձակվող ստորաբաժանումների առջևից գրոհում են վարձկան ահաբեկիչները, որոնք ակնհայտորեն ոչ սթափ վիճակում են. թմրանյութերի ազդեցության տակ են: Նրանք չեն վախենում գնդացրային կրակահերթից, անտեսում են կորուստները՝ հասնելով Արցախի պաշտպանների դիրքերին:
Այդպիսով՝ մարտական գործողություններն իրապես ղեկավարող թուրք զինվորականները լուծել են ադրբեջանական բանակի միջին և կրտսեր սպայական օղակների օպերատիվ-մարտավարական պատրաստվածության ցածր մակարդակի հարցը:
Ավելին, Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմի ընթացքում «թյուրքական» կոալիցիան ցուցադրել էր առաջին և երկրորդ աշխարհամարտերի գերմանական գլխավոր շտաբի ռազմավարության փայլուն իրագործումը. լիարժեք անխիճ վերաբերմունք յուրայինների և հակառակորդի նկատմամբ, բոլոր տեսակի կարգերի ու կանոնների անտեսում:
Մարտից առաջ զինվորականների մարտական ոգու բարձրացումը քիմիական խթանիչների միջոցով տարածված երևույթ է եղել դեռ անտիկ ժամանակներից: Ոչ սթափ վիճակում զորքին մարտի դուրս բերելու «ավանդույթը» շարունակվել է նաև միջնադարում, որոնց մասին առկա են պատմական վկայություններ:
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում գերմանական վերմախտը լայնորեն կիրառել է պերվիտին թմրամիջոցը: Դրանք օգտագործել են ինչպես շարքայինները, այնպես էլ, ըստ տեղեկությունների, Հիտլերը: Լեհաստանի դեմ պատերազմի ժամանակ պերվիտինի հաբեր ունեին բոլոր սանիտարները: Ֆրանսիա ներխուժելուց առաջ կայացվել էին դրանց օգտագործման չափաբաժինների (12 ժամը մեկ) վերաբերյալ հստակ որոշումներ: Այդ հաբերը ճնշել են վախը և բարձրացրել մարտունակությունը, հաղորդել ինքնավստահություն, ջանասիրություն, նվազեցրել ցավի զգացումը:
Ապացույցներ են հայտնաբերվել, որ պերվիտին են օգտագործել նույնիսկ օդաչուները: Սակայն հաղորդվել է, որ նշված թմրամիջոցն արդյունավետ է եղել միայն բլիցկրիգների ժամանակ, մինչդեռ տևական մարտերի դեպքում այն կորցրել է իր ազդեցությունը:
Տարատեսակ թմրամիջոցներ մարտական գործողությունների ժամանակ օգտագործվել են նաև Մերձավոր Արևելքում: Տվյալներ կան, որ հոգեմետ միջոցներ են օգտագործել (որոշ դեպքերում՝ ստիպողաբար) նաև ամերիկացի օդաչուները՝ Աֆղանստանում մղված պատերազմի ժամանակ:
Թե ինչ տեսակի թմրամիջոց են օգտագործել Լեռնային Ղարաբաղում կռված վարձկանները, հայտնի չէ: Հավանական է համարվում, որ թուրք զինվորականները նրանց կարող էին տրամադրած լինել այնպիսի միջոցներ, որոնք կիրառվում են ռազմական գերտերությունների բանակներում:
Ուժեղ ազդող դեղամիջոցներ օգտագործվում են ռուսական հատուկ ծառայություններում. հիմնականում հակառակորդի թիկունքում հայտնված վիրավորներն են այն կիրառում կամ հոգնած և առաքելությունը մինչև վերջ չհասցրած մարտիկները: Այդպիսի հոգեմետ դեղեր օգտագործողները հաճախ բարձր որակավորում ունեցող զինվորականներն են, ովքեր գիտակցում են, թե ինչ հետևանքներ այն կունենա իրենց առողջության վրա, սակայն զինվորական պատիվն ավելի բարձր են դասում:
Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմին մասնակցած գրոհայինները թմրամիջոցի ազդեցության տակ կիրառվել են որպես «թնդանոթի միս». սա ռազմական նորարարություն է համարվում, ինչը, Ռազմական գիտությունների ակադեմիայի ավագ գիտաշխատող Վլադիմիր Պրոխվատիլովի կարծիքով, պետք է հաշվի առնել՝ ապագա ռազմական հակամարտությունների համար:
Նշվում է, որ «զոմբիների» այդօրինակ հարձակումները չեն կարող հաջողություն ապահովել խորը էշելոնավորված պաշտպանության և ժամանակակից ՀՕՊ համակարգերի պայմաններում: Սակայն երբ մահից չվախեցող զինյալները գրոհում են թույլ պաշտպանվածություն ունեցող կամավորականների դիրքերը՝ ունենալով հրետանային շղարշի և անօդաչուների երամի անգերազանցելի աջակցությունը, ապա նրանք հեշտությամբ չեղքում են հակառակորդի պաշտպանությունը և ամրանում են գրավված տարածքում:
Այդպիսինն են ժամանակակից անգութ բլիցկրիգները, որպիսին լիովին արտահայտվեց Լեռնային Ղարաբաղում 44 օր տևած պատերազմը:
Ջրային կոմիտեի նախկին ղեկավարի խոսքով` ոռոգող ենթակառուցվածքները մաշվել են, և ջրի կորուստը հասնում է մինչև 70%-ի: Միաժամանակ, թուրքական կողմում մտադիր են ջրամբարներ կառուցել, որոնք էականորեն կնվազեցնեն Հայաստանի ջրի պաշարը:
Ուշագրավ հոդված է հրապարակվել, որը կարող է օգտակար լինել հայկական բանակի բարեփոխումներով զբաղվող անձանց համար: Այն վերաբերում է իսրայելական բանակի ժամանակակից վերափոխմանը, որտեղ հիմնական շեշտադրումն արված է տվյալների փոխանցման, կապի, թիրախի հայտնաբերման, արհեստական բանականության տեխնոլոգիաների վրա:
Տարոն Հովհաննիսյանի համոզմամբ` Բաքուն ոչ թե խաղաղության պայմանագիր է ցանկանում կնքել, այլ` Հայաստանի օկուպացրած տարածքների փաստացի օրինականացում` լարվածություն առաջացնելով նաև խափանելով խաղաղ բանակցությունները վերսկսելու` համանախագահ երկրների դիրքորոշումը:
Երասխում և Քաշաթաղում հայկական կողմը երկարատև ընդմիջումից հետո առաջին անգամ պատասխանեց: Ռուսաստանը, ինչպես նշվում է, հասկանալով Հայաստանին զսպելու անկարողությունը, գիտակցաբար կամ հարկադրված, Երևանին դրդում է կայացնելու ինքնիշխան որոշումներ:
Ջրային կոմիտեի նախկին ղեկավարի խոսքով` ոռոգող ենթակառուցվածքները մաշվել են, և ջրի կորուստը հասնում է մինչև 70%-ի: Միաժամանակ, թուրքական կողմում մտադիր են ջրամբարներ կառուցել, որոնք էականորեն կնվազեցնեն Հայաստանի ջրի պաշարը:
Ուշագրավ հոդված է հրապարակվել, որը կարող է օգտակար լինել հայկական բանակի բարեփոխումներով զբաղվող անձանց համար: Այն վերաբերում է իսրայելական բանակի ժամանակակից վերափոխմանը, որտեղ հիմնական շեշտադրումն արված է տվյալների փոխանցման, կապի, թիրախի հայտնաբերման, արհեստական բանականության տեխնոլոգիաների վրա:
Տեղեկատվություն է տարածվել, թե Արևմուտքը պահանջում է ռուսական խաղաղապահ ուժերի դուրսբերում Արցախից: Նշվում է, որ Գյումրիի 102-րդ ռազմաբազան դուրս կբերվի Հայաստանից, իսկ ռուս խաղաղապահների փոխարեն կտեղակայվեն ֆրանսիական ուժեր:
Երասխում և Քաշաթաղում հայկական կողմը երկարատև ընդմիջումից հետո առաջին անգամ պատասխանեց: Ռուսաստանը, ինչպես նշվում է, հասկանալով Հայաստանին զսպելու անկարողությունը, գիտակցաբար կամ հարկադրված, Երևանին դրդում է կայացնելու ինքնիշխան որոշումներ:
Նախնական տվյալներով` տուժածների թիվը 15 է: Նրանցից երեքը հոսպիտալացվել են. վիճակները գնահատվում է միջին ծանրության: Մյուս 12-ը, ինչպես նշվում է, լուրջ վնասվածքներ չեն ստացել. նրանց ցուցաբերվել է անհրաժեշտ բուժօգնություն:
Մեկնաբանությունները