Վիրուսի արհեստական ծագման մասին խոսելը «պաթոլոգիական ցնդաբանություն է». վիրուսոլոգ

Աշխարհում ամենաշատ մեջբերվող վիրուսոլոգ և գենոմների էվոլյուցիայի մասնագետ Եվգենի Կունինը վերջերս իր գործընկերների հետ աշխատություն է հրապարակել, որտեղ գիտնականները նկարագրում են կորոնավիրուսների (նաև SARS-CoV-2-ի) առավել վտանգավոր և պաթոգեն տարատեսակներին բնորոշ գենոմային ագույցները:

Ինչո՞վ է նոր վիրուսը հետաքրքիր կենսաբանների համար

Ներկայումս ընթերցված են նոր կորոնավիրուսի ավելի քան 4 հազար գենոմներ, իսկ ընդհանուր առմամբ տարատեսակ կորոնավիրուսներից հավաքվել են ավելի քան 5 հազարը, այնպես որ՝ վիրուսային էվոլյուցիայի հետազոտողների համար այստեղ ոչ միայն մարտահրավեր կա, այլև՝ հետազոտության էական հնարավորություններ:

Մինչ հետազոտությունը, հայտնի էր պանգոլինային վիրուսների հետ ընդհանրության մասին, առկա էր S սպիտակուցի մասին տեղեկությունը:

Փորձել ենք պարզել, թե արդյո՞ք այս կորոնավիրուսի գենոմում առկա է այն, ինչը միավորում է միայն բարձրպաթոգենային վիրուսները և ինչն է տարբերում մյուսներից: Հայտնի բարձրպաթոգեններն են՝ 2002թ. SARS-CoV-1-ը, այս SARS-CoV-2-ը և մերձավորարևելյան MERS-ը: Վերջինս մի փոքր տարբերվում է մյուսներից:

Որոշվել է հետազոտել ընդհանուր կապը բարձրպաթոգենների ու ցածր պաթոգենների միջև: Հավասարեցվել է այդ բոլոր վիրուսների ամինոթթվային հաջորդականությունը, առանձնացվել են այդ հավասարումների հուսալի հատվածները և դիմել են մեքենայացված ուսուցման մեթոդին՝ գտնելու գենոմների այն առանձնահատկությունները, որոնք առավել հստակ տարանջատում են բարձրպաթոգենային շտամմերը ցածրպաթոգենայիններից:

Ինչո՞վ են տարբերվում բարձրպաթոգենային կորոնավիրուսների գենոմները

Հայտնաբերված ագույցներն առկա են զույգ SARS, MERS և նրանց հարազատ վիրուսների գենոմներում: Մինչդեռ թույլպաթոգենայինների և նրանց հարազատների մոտ չկան: Սակայն MERS-ն ու 2 SARS-երը տարբեր ուղղություններում են գտնվում ու այդ ագույցներն ի հայտ են եկել իրարից անկախ: Դա ցույց է տալիս, որ դրանք ազդում են պաթոգենության վրա և, հնարավոր է, նպաստում են կենդանուց մարդուն անցնելու վրա:

Խոսքը երեք կարճ ագույցների մասին է, որոնք գտնվում են S սպիտակուցի երկու կարևոր հատվածներում: Մեկը գտնվում է այն կետին մոտ, որը պատասխանում է տիրոջ և վիրուսի մեմբրանի միաձուլման համար: Այդտեղ կա նաև ճկուն պեպտիդ, որը ձևավորում է շարժական «կամուրջիկ» դեպի սպիտակուցի մյուս հատվածը: Այդ կամուրջիկը երկարում է հայտնաբերված ագույցով, ինչը մեծացնում է միավորման ճկունությունը:

Մյուս ագույցները գտնվում են S սպիտակուցի միևնույն տեղում: Երկու SARS-երը մարդուն միանալու համար օգտագործում են միևնույն մեմբրանային սպիտակուցը (ACE2), իսկ MERS-ը՝ այլ: Խոսքն ագույցի այն տեղի մասին է, որն անմիջականորեն փոխազդվում է ռեցեպտոր-թիրախի հետ, և նրա կառուցվածքում երևում է, որ այդ ագույցներն ուժգնացնում են փոխազդեցությունը:

Մուտացվո՞ւմ է վիրուսը և ի՞նչ արագությամբ

Մուտացիայի դիտարկվող արագությունում արտահայտիչ ոչինչ չկա, այն համադրելի է այլ ՌՆԹ վիրուսների հետ: Պաթոգենության նվազումը հնարավոր է: Բայց դա միակ ուղղությունը չէ, որով ընթանում է էվոլյուցիան:

Այստեղ մի շարք նրբություններ կան, որոնք պետք է մանրամասն ուսումնասիրվեն: Կան առանձնահատկություններ, որոնք կախված են վիրուսը կրողից:

Որտեղի՞ց է հայտնվել վիրուսն ու հնարավո՞ր է՝ արհեստական ծագում ունենա

Ինչ-որ պահի չղջիկների ու պանգոլինների վիրուսների միջև տեղի է ունեցել վերակազմավորում: Բացի այդ, ի հայտ են եկել նոր ամինաթթուներ, որոնք թույլ են տալիս լավ ամրանալ մարդկանց ռեցեպտոր-թիրախներին: Այդպես առաջացել է պաթոգենության տարբեր հանգամանքների միավորումը, և արդյունքում վիրուսը կարող էր կենդանուց անցնել մարդուն: Սակայն այդ ամենը դեռևս մանրամասն հետազոտության առարկա են, քանի որ կենդանիների մոտ դրանց ձևավորման, միավորման և այլնի մասին տեղեկությունները քիչ են:

Գենոմի հաջորդականության հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ վիրուսն արհեստականորեն չի ստեղծվել: Հակառակ պնդումը պաթոլոգիական ցնորք է:

Քննարկվում է նաև այն տարբերակը, որ ինչ-որ մեկը լաբորատորիայում ուսումնասիրվել է չղջիկների վիրուսը, և հետազոտողը վարակվել է, ապա՝ փոխանցել ուրիշների: Այս հարցին պատասխանելու համար լրջագույն հետազոտություն է անհրաժեշտ:

Ագույցների հետազոտությունը ցույց է տվել, որ ոչ ոք միտումնավոր ոչ մի շտամմ չի ստեղծել: Գիտնականների կողմից նոր վիրուսների ստեղծման վերաբերյալ՝ դա այնքան էլ դյուրին գործ չէ: Հնարավոր է կանխատեսել, թե ստեղծվածն ինչ արդյունք կունենա, սակայն միանշանակ համոզված լինել չի լինի: