Նրան ծափահարել է նույնիսկ Թալեաթը. թուրքական թերթը Կոմիտասի մասին հոդված է հրապարակել

Թուրքական «Եշիլգազեթե» թերթը մեծանուն երգահան Կոմիտասի կյանքի մասին հոդված է հրապարակել` պատմելով, թե ինչպես է երիտթուրքերի վերնախավը, այդ թվում` Թալեաթը, ծափահարել նրան համերգի ժամանակ:

Համերգը տեղի է ունեցել 1915թ. ապրիլին: Մասնակցել են Օսմանյան կայսրության ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշան, մշակույթի և կրթության նախարար Համդուլա Թանրովերնը: Վերջինի խոսքով` «Անատոլիայի որդին երկար տարիների աշխատանքից հետո հայկական երաժշտությանը թևեր է տվել»:

Նախարարը նշել է, որ Կոմիտասը, հրաժարվելով հանգստից, իր ամբողջ ժամանակը նվիրել է հեռավոր բնակավայրերում տարբեր կատարումների հավաքագրմանը: «Նա հավաքել և ներկայացրել է հայկական մշակութային ժառանգությունը: Մեր գործիչները պետք է գործեն նույն կերպ: Պետք է հետևողականորեն աշխատել թուրքական հասարակության զարգացման ուղղությամբ».- դիմելով ներկաներին` հայտարարել է Թանրովերնը:

Թուրքական թերթը գրում է, որ մշակույթի և կրթության նախարարը նաև դժգոհել է, թե հայերը բոլոր ոլորտներում առաջատար դիրքեր են զբաղեցնում:

Նրա խոսքով` հայկական մշակույթն արագ է զարգանում, քան օսմանյանը: «Անատոլիայի ցանկացած անկյունում հայերի տաղանդը, ճարտարապետությունը նկատելի է: Բոլոր գիտական գրքերը հայերն են գրել: Հայերը մարդիկ են, որոնց հետ մենք մի քանի դար ապրել ենք»:

Հաղորդվում է, որ այդ խոսքերից հետո ամբողջ դահլիճը, այդ թվում` դրանից մի քանի օր հետո հայերին կոտորելու հրաման արձակած Թալեաթը, ծափահարել է Կոմիտասին:

Գովեստի խոսքերը, սակայն, չփրկեցին Կոմիտասին. 1915թ. ապրիլի 24-ին նրան բանտարկել են Սիամանթոյի և Դանիել Վարուժանի հետ` նույն խցում: Հաջորդ օրը նրան արտաքսել են: Նա ողջ է մնացել, նույնիսկ կարողացել է վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս, սակայն բնականոն կյանքի երգահանն այդպես էլ չի վերադարձել:

Կյանքի վերջին 20 տարիները Կոմիտասն անցկացրել է Փարիզի Վիլժյուիֆ արվարձանի հոգեբուժարանում: Մինչ օրս, սակայն, մասնագետները տարակարծիք են նրա առողջական խնդիրների հարցում. շատերը պնդում են, որ Կոմիտասն իրականում հոգեկան խնդիրներ չի ունեցել: